Styl gotycki wywarł wpływ na budowle obronne. Obiekty powstałe w okresie rządów króla Kazimierza Wielkiego były już całkowicie wznoszone z cegieł. W obrębie murów zewnętrznych stał dom będący siedzibą zarządcy (kasztelana lub starosty), a także wieża, która w razie napaści była miejscem ostatecznej obrony. Z racji równinnego charakteru Wielkopolski przy ich lokalizacji wykorzystywano ochronę odnóg rzecznych, rozlewisk i moczarów.
Zamki
Z tego okresu zachowały się pozostałości kilku zamków – w dzisiejszym rozumieniu „państwowych” – których zadaniem było wzmacnianie obrony zachodniej granicy państwa. W Bolesławcu nad Prosną (powiat wieruszowski) stoi 20-metrowa wieża i fragmenty murów obwodowych po zamku z ok. 1335 r. (później rozbudowanego). Ośmioboczna wieża i część murów zamku z 1 połowy XIV w. zachowały się w centrum Ostrzeszowa. W Koźminie wieża sprzed połowy XIV w. wtopiona jest w późniejszą rezydencję o układzie podkowiastym. Efektownie prezentują się ruiny zamku zbudowanego po połowie XIV w. w Kole (dolna część wieży i znaczne partie murów), położone poza miastem nad samą Wartą.
Mniej typowy jest zamek nad Obrą w Międzyrzeczu, gdzie założenie Kazimierzowskie dostosowano do obrysu grodu z X w.
Po innych zamkach tego rodzaju zachowały się tylko niewielkie ślady. W murach kościoła ewangelickiego w Przedczu widoczna jest dolna część wieży zamkowej z 1370 r. Ze stojącego na wysokiej skarpie nadwarciańskiej zamku z ok. 1339 r. w Pyzdrach pozostał budynek przebudowany w XIX w.
Dawne zamki rycerskie reprezentowały w zasadzie dwa typy. Starszy z nich, w formie obronnej wieży mieszkalnej (zwanej stołp lub z francuskiego donżon), można obejrzeć nad jez. Smolary w Gołańczy, gdzie pod sam koniec XIV w. wzniesiono zamek rodu Pałuków (dziś zachowany w formie nakrytej dachem trwałej ruiny). Wieża taka była także elementem założenia obronnego w Szamotułach; powstała ona obok gotyckiego zamku Szamotulskich w XV w., a ok. 1518 r. Łukasz Górka przebudował ją na mieszkanie dla swojej żony (stąd nazwa: baszta Halszki).
Innym typem zamku był kilkukondygnacyjny budynek mieszkalny, chroniony przez mur obronny i fosę. Zamek Mikołaja Nałęcza, zbudowany po połowie XIV w. w Wenecji (powiat żniński), z przeważającym użyciem kamieni, zachował się w stanie daleko posuniętej ruiny. Jeszcze mniej pozostało z zamku Sędziwoja Pałuki w Szubinie – tylko mury obwodowe i fundamenty domu mieszkalnego, pochodzące z ok. 1365 r.
