W czasach króla Kazimierza Wielkiego, który – jak głosi popularne powiedzenie – „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”, z fundacji królewskiej powstały m.in. trójnawowe świątynie gotyckie w Kaliszu (kolegiata), Koninie i Stawiszynie. Po połowie XIV w. wzniesiono niewielki jednonawowy kościół św. Małgorzaty na poznańskiej Śródce (wówczas było to oddzielne miasto). Z Kazimierzem Wielkim związany jest też kościół farny we Wschowie (w 1365 r. król brał w nim ślub z księżniczką żagańską Jadwigą). Świątynia budowana była w latach ok. 1326-60.
W tym okresie podjęto także budowę nowej katedry gnieźnieńskiej. Jej inicjatorem był abp Jarosław Bogoria Skotnicki, który chciał stworzyć obiekt godny miana duchowej stolicy Polski. W pierwszym etapie (w latach ok. 1343-70) powstało wydłużone prezbiterium, nieco później otoczone wieńcem kaplic, natomiast na przełomie XIV i XV wybudowano trójnawowy korpus. Abp Skotnicki był też inicjatorem budowy kościoła w arcybiskupim Uniejowie, powstałego w latach 1349-65.
Mniej więcej w tym samym czasie – w latach ok. 1330-57 – powstała część nawowa katedry poznańskiej (wzorowana na kościele w Stargardzie Szczecińskim). Z samego początku XV w. pochodzi prezbiterium katedry.
Gotycki rodowód mają też gnieźnieńskie kościoły Świętej Trójcy z lat ok. 1420-30 i św Wawrzyńca z 1 połowy XVI w. (ten ostatni mocno przebudowany).Często zdarzało się, że kolejna wznoszona świątynia była wzorowana na jednej z powstałych wcześniej. Rozwiązania przyjęte w katedrze stały się wzorem dla kościoła parafialnego w Słupcy (jest to zrozumiałe, gdyż miasto należało do biskupów poznańskich), gdzie w połowie XV w. z fundacji biskupa Andrzeja z Bnina powstała okazała świątynia trójnawowa. Kościół farny w Śremie budowano przez cały wiek XV, a zakończono w następnym stuleciu wzniesieniem okazałej wieży.
Z 1 połowy XV w. pochodzi bardzo interesująca świątynia w Szamotułach – kolegiata. W rzucie ma regularny kształt prostokąta, który powstał przez dobudowanie kaplic na przedłużeniu naw bocznych. Kolegiata szamotulska zasługuje na uwagę jeszcze z tego względu, że był to ostatni kościół gotycki wzniesiony w typie bazylikowym (tzn. z nawami bocznymi niższymi od nawy głównej); odtąd w Wielkopolsce nowe kościoły budowano już tylko jako halowe (z nawami o równej wysokości).
Nieco później wzniesiono podobne kościoły w pobliskich miastach: w Ostrorogu (ok. 1506 r.) i Pniewach (przed 1541 r.). Są one częściowo wzorowane na kolegiacie szamotulskiej, ale trójnawowe korpusy mają formę halową i obie świątynie przebudowano w okresie baroku.
Wielki wpływ na kształt wznoszonych w Wielkopolsce świątyń późnogotyckich wywarł kościół Najświętszej Maryi Panny na poznańskim Ostrowie Tumskim. Powstał w latach 1431-48, znamy nazwiska zatrudnionych przy jego budowie muratorów – Hanusza Prusa i Mikołaja z Poznania oraz Jana Lorka z Kościana, którzy wzorowali się na kościele w Chojnie (na Pomorzu Zachodnim).
Na wspomnianym kościele wzorowanych było wiele innych podobnych budowli, wznoszonych w ciągu następnych ponad 100 lat. Największych podobieństw doszukać się można w kościele parafialnym w Kórniku (z ok. 1437 r.); zbliżone układy trójnawowe widoczne są także w kościołach w Dolsku (ok. 1460 r.), Lwówku (z 2 połowy XV w.; tu w 2 połowie XVI w. dostawiono od północy rząd kaplic tworzących jakby czwartą nawę), Nowym Mieście nad Wartą (z 2 połowy XV w), Opalenicy (ok. 1518 r.) i Osiecznej (z 1540 r., później przebudowany na barokowy).
