Najstarsze zachowane budowle w Wielkopolsce zostały wzniesione z kamieni. Były one związane z powstaniem państwa polskiego oraz przyjęciem przez księcia Mieszka I nowej religii – chrześcijaństwa. W wyniku licznych kontaktów pierwszych Piastów z Cesarstwem Niemieckim inspirowane były sztuką karolińską i ottońską.
Najstarsze zabytki sakralne – baptysteria, zawierające baseny chrzcielne – zostały odkryte w grodzie na Ostrowie Lednickim oraz w Poznaniu. W grodach lub w ich okolicy, w pobliżu siedzib władcy, powstawały także pierwsze kościoły i klasztory. Tysiącletnią metrykę posiadają również palatia – rezydencje pierwszych władców. Niektóre z tych obiektów zostały opuszczone i znane są dzisiaj tylko dzięki odkryciom archeologów, jak na przykład w przypadku Ostrowa Lednickiego, Poznania czy Giecza. Często na tym samym miejscu powstawały kolejne budowle, w których zachowały się najstarsze fragmenty – przedromańskie i romańskie.
Najlepiej zachowanym kompleksem architektonicznym w kraju z okresu początków państwa polskiego są ruiny znajdujące się na Ostrowie Lednickim– wyspie na jez. Lednica (powiat gnieźnieński). Powstał tam gród, na terenie którego wzniesiono zespół budowli, składający się z podłużnego budynku pałacowego i kaplicy o założeniu centralnym. Badania przeprowadzone w latach 1987-90 pozwoliły uznać zagłębienia w posadzce kaplicy za baptysterium przeznaczone do ceremonii chrztu, a dalsze pomieszczenia w części prostokątnej jako prawdopodobny pałac biskupi. W wyniku przebudowy w XI w. powstało tutaj palatium (rezydencja książęca), połączone z kaplicą pałacową. W ostatniej fazie (w XII w.) do kaplicy dobudowano czworokątny aneks, mieszczący wieżę i schody. Zachowały się ściany z głazów granitowych łupanych w podłużne płytki i łączonych zaprawą wapienną. Ściany tzw. drugiej świątyni, położonej 65 m na północ od budynku pałacowego, nie dotrwały do naszych czasów, z wyjątkiem niewielkich partii podmurówki wzniesionej z kamiennych płytek oraz nieregularnych ciosów. Z zabudową pałacową sąsiadowały budynki drewniane, a otoczone wałem gród i podgrodzie, zajmujące dwie trzecie powierzchni wyspy, połączone były z lądem dwoma mostami.
