Romańskiej architekturze towarzyszyły nie mniej wspaniałe rzeźby. Sztuka rzeźbiarska w średniowieczu służyła nie tylko ozdobie budowli, miała także do spełnienia cele informacyjno-dydaktyczne. Ówcześni ludzie na ogół nie umieli czytać ani pisać; rzeźby o bogatej treści ukazywały im więc nie tylko prawdy o Bogu i wierze, ale były także przedstawieniem ówczesnej wiedzy. Rzeźbiarzy, którzy chętnie wyrażali swe idee za pomocą postaci ludzi i zwierząt, nazywano „mistrzami żywego kamienia”, a ich dzieła „literaturą niepiśmiennych”.
Jednym z ważniejszych zabytków plastyki romańskiej w Europie są odlane z brązu Drzwi Gnieźnieńskie w katedrze. Wykonano je zapewne w Polsce ok. 1170 r. pod wpływem sztuki mozańskiej, ale twórca tego dzieła ciągle pozostaje nieznany. Ich niezwykłość polega nie tylko na wartości artystycznej, ale również na ideowym przekazie. Na każdym ze skrzydeł umieszczono po dziewięć płaskorzeźb ze scenami figuralnymi. Na lewych drzwiach przedstawiono życie św. Wojciecha przed przybyciem do Polski: narodziny i kąpiel niemowlęcia, złożenie chorego dziecka na ołtarzu i ofiarowanie go do stanu kapłańskiego, oddanie Wojciecha do szkoły katedralnej w Magdeburgu, wypędzenie demona z opętanego, widzenie senne Wojciecha, oskarżenie Żydów o sprzedawanie chrześcijan w niewolę, cud z dzbankiem w rzymskim klasztorze na Awentynie. Prawe drzwi (przedstawiają sceny związane z działalnością misyjną: przybycie św. Wojciecha do kraju Prusów, chrzest nawróconego Prusa, kazanie do Prusów, mszę św. odprawianą przez Radzima Gaudentego, męczeńską śmierć Wojciecha, wystawienie zwłok owiniętych w całun, wykupienie zwłok przez Bolesława Chrobrego, sprowadzenie zwłok do Gniezna, złożenie ciała do grobu w katedrze w Gnieźnie.
W trójlistnym, obwiedzionym fryzem roślinnym tympanonie w Strzelnie przedstawiono w kamieniu prawdziwy traktat teologiczny: pole centralne wypełnia postać Chrystusa depczącego lwa i smoka, obok widać postacie ewangelistów Marka i Łukasza, a dalej św. Piotra i Pawła. Na kolumnie południowej umieszczono personifikacje cnót (Sprawiedliwość, Roztropność, Wstrzemięźliwość, Cierpliwość, Radość, Czystość, Pokorę, Posłuszeństwo i Wiarę), na północnej zaś występków (Gniew, Pychę, Obżarstwo, Zabójstwo, Swawolę, Krzywoprzysięstwo, Niewiarę, Zawiść i Nieczystość).
Na skwerze przy kościele św. Bartłomieja w Koninie stoi słup o kształcie podobnym do kręgla, wykonany prawdopodobnie z piaskowca brzezińskiego. Słup ten, wysokości 252 cm, ustawiony został – jak mówi wyryty na nim łaciński napis – roku wcielenia Pana naszego 1151, w prawie środkowym punkcie [drogi] do Kalisza z Kruszwicy. Jest to więc najstarszy znak drogowy w Polsce, a jednocześnie jeden z nielicznych świeckich zabytków romańskich w Wielkopolsce.