Czarnków

dział:

Dzieje Wielkopolski

komentarze: 0

CZARNKÓW

Miasto powiatowe na lewym brzegu Noteci, leżące na skraju Kotliny Gorzowskiej i Pojezierza Chodzieskiego. Wkomponowane między rzekę a strome wzgórza stanowiące krawędź doliny, ok. 50 m. n.p.m. W Czarnkowie znajduje się jedna z niewielu na nizinach skocznia narciarska „Pod Grzybkiem”. Prawdopodobnie stąd pochodził Jan (Janko) z Czarnkowa, archidiakon gnieźnieński i podkanclerzy królewski, znany przede wszystkim z kroniki, w której przedstawiał współczesne sobie wydarzenia z lat 1370–1384. Kolejnym synem ziemi czarnkowskiej był Wacław Taranczewski (1903–1987), malarz i organizator Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu oraz profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki brązu (stop miedzi z cyną o stosunku 9:1), gdzie podczas badań archeologicznych odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej z XII–VIII w. p.n.e. W X w. wzniesiono tutaj gród piastowski pełniący rolę strażnicy na pograniczu ziem Polan i Pomorzan. Z kroniki Galla Anonima dowiadujemy się, iż w 1108 r. warownię o nazwie Carncou zdobył Bolesław Krzywousty. W końcu XIII w. Władysław Łokietek nadał Czarnków rodzinie Nałęczów, którzy od tego czasu przyjęli nazwisko Czarnkowskich.
Miasto zostało lokowane na prawie magdeburskim w 1 połowie XIV w. XVII stulecie przynosi założenie tzw. Nowego Miasta dla protestanckich uchodźców ze Śląska, którzy przyczynili się do rozwoju rzemiosła sukienniczego. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Czarnków znalazł się pod panowaniem Prus. W latach 1807–1815 wszedł w obręb terytorium Księstwa Warszawskiego. Po 1816 r. siedziba powiatu w granicach zaboru pruskiego pod niemiecką nazwą Czarnikau. Dopiero w styczniu 1919 r. zwycięskie Powstanie Wielkopolskie (1918–1919) przywróciło Czarnków macierzy. W dwudziestoleciu międzywojennym niedaleko Czarnkowa przebiegała granica polsko-niemiecka, przeprowadzona Notecią.
Okres okupacji hitlerowskiej zakończył się wyzwoleniem miasta z dniem 25 I 1945 r. Po wojnie miasto zostało rozbudowane, by ponad dwukrotnie zwiększyć liczbę mieszkańców.

Warto zobaczyć

W centrum miasta na obecnym pl. Wolności znajduje się późnogotycki kościół św. Marii Magdaleny z lat 1570–80. Piękny, jednonawowy, orientowany kościół z dwoma bocznymi kaplicami i wysoką wieżą nakrytą wysmukłym dachem ostrosłupowym oraz cennym wyposażeniem z XVII i XVIII w. Warto zobaczyć ozdobną trumnę cynową starosty generalnego Wielkopolski Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, która jest dziełem Jakuba Kanadeja.
Na północnej pierzei rynku wznosi się eklektyczny ratusz z połowy XIX w., będący dzisiaj siedzibą Urzędu Miasta.
Na ulicy Rybaki znajdują się dwa ciekawe czarnkowskie zabytki: neogotycki gmach Starostwa Powiatowego z 1910 r. oraz klasycystyczny dworek z 2 połowy XVIII w.
Na placu Powstańców Wielkopolskich (dawny Rynek Zbożowy) pozostałości spichlerzy o konstrukcji szachulcowej z początku XIX w.
Idąc ulicą Kościuszki mijamy domy z początku XX w. o interesujących elewacjach eklektycznych i secesyjnych.
Na szczycie Góry Krzyżowej, której nazwa wg legendy wywodzi się od krzyża postawionego tutaj przez Bolesława Krzywoustego znajduje się znakomity punkt widokowy na malowniczą panoramę doliny Noteci.
W Parku Miejskim im. Stanisława Staszica znajduje się nieczynna już skocznia narciarska - jedyna na Niżu Polskim.
Miłośnicy wypoczynku nad wodą mogą skorzystać z pływalni na wolnym powietrzu oraz z mariny nad Notecią, przez którą prowadzi kratownicowy most, będący częścią wcześniejszego mostu przez Wisłę w Fordonie.
Od kilku lat w sierpniu odbywa się tu impreza Dzień Spieczonego Bliźniaka, która z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością.