GOSTYŃ
Miasto powiatowe położone na skraju Wysoczyzny Leszczyńskiej nad rzeką Kanią. Umiejscowione na terenach o urozmaiconej rzeźbie wzniesień morenowych górujących ok. 30 m nad szeroką doliną Kani. Sama nazwa średniowiecznego grodu wywodzi się prawdopodobnie od ówczesnego imienia „Gostek” lub „Goston”. Najstarsza wzmianka zapisu Gostynia została zamieszczona w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r. Tutaj urodzili się m.in. Wojciech Majchrzak – polski aktor serialowy i teatralny oraz Andrzej Juskowiak – były reprezentant Polski w piłce nożnej (wystąpił 39 razy, strzelając 13 bramek). Niedaleko Gostynia w Zalesiu Wielkim urodził się prezydent przedwojennego Poznania – Cyryl Ratajski (1875–1942 r.).
Historia
Książę Przemysł II (król Polski od 1295 r.) lokował miasto na prawie magdeburskim w 1278 r. Ośrodek miejski otoczony był murami z dwiema bramami: Wrocławską i Kaliską. Dzięki swojemu położeniu przy uczęszczanym szlaku handlowym Gostyń prężnie rozwijał się jako obszar handlu i rzemiosła. Okres jego rozkwitu przypada na wiek XV i XVI, kiedy to potwierdziła się atrakcyjność miasta, powodując napływ uchodźców ze Szkocji i ich szybkiej asymilacji. W 1565 r. w Gostyniu zorganizowano zjazd dysydentów mający na celu położenie kresu waśniom między odłamami chrześcijaństwa. Warto dodać, że późniejsza próba odzyskania kościoła Świętego Ducha przez katolików zakończyła się podpiłowaniem ambony luterańskiego pastora, który spadł z łoskotem podczas odprawianego kazania.
Wiek XVII przyniósł znaczny regres gospodarczy grodu nad Kanią. W 1656 r. oddział wojsk szwedzkich splądrował miasto, co zanotował pisarz miejski słowami: „Inkursja [napad] szwedzka nieznośnie ciężka”. Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Gostyń przeszedł pod panowanie pruskie. W latach 1807–1815 wszedł w obręb terytorium Księstwa Warszawskiego. Później ponownie znalazł się w zaborze pruskim.
Lata 30. i 40. XIX w. były dla miasta ważnym okresem tworzenia polskiego życia gospodarczego i kulturalnego. Tutaj działało m.in. Kasyno Gostyńskie (1835–1846) czy lokalny komitet Ligi Polskiej (1848–1850), które swoją działalnością pracy organicznej podejmowały walkę z zaborcą. Mieszkańcy walczyli również w zrywach niepodległościowych wydarzeń Wiosny Ludów (1848–1849) i Powstania Wielkopolskiego (1918–1919). W styczniu 1919 r. Gostyń powrócił w granice Polski. Okres okupacji hitlerowskiej (1939–1945) cechowała aktywność organizacji podziemnych i krwawe represje. Miasto zostało wyzwolone z dniem 27 stycznie 1945 r. przez żołnierzy Armii Czerwonej.
Obecnie miasto przemysłowe z hutą szkła, mleczarnią i jedną z najstarszych w kraju kondensownią mleka, licznymi zakładami i fabrykami, a także ośrodek usługowo-handlowy, kultury i szkolnictwa.
Warto zobaczyć:
Przy rynku usytuowany jest piękny Ratusz Miejski, który swoje obecne kształty zawdzięcza przebudowie z lat 1910–1912. Na frontowej ścianie można dostrzec tablicę poświęconą ofiarom hitleryzmu z poetyckim napisem: "Stąd wyszli na szaniec śmierci, by nam dać zwycięstwo, bohaterowie nasi najdrożsi. 21 X 1939 r.". W centralnym punkcie rynku odnajdujemy pomnik z granitowych głazów, upamiętniający rozstrzelanie 30 Polaków przez hitlerowców w październiku 1939 r.
Z Góry Zamkowej, gdzie w średniowieczu stał gród, rozciąga się malowniczy widok na panoramę miasta. Na jej szczycie stoi pomnik autorstwa Ryszarda Skupina poświęcony pamięci gostyńskich kosynierów, powstańców wielkopolskich i ofiar hitleryzmu.
W pobliżu rynku znajduje się najstarszy zabytek Gostynia — kościół św. Małgorzaty. Interesujący, trójnawowy, późnogotycki kościół, przebudowany w XVI w. z cennym i różnorodnym wyposażeniem. Do prezbiterium przylega późnogotycka kaplica św. Anny z 1 połowy XVI w.
W kierunku wschodnim od centrum, już poza granicami miasta, na wzniesieniu zwanym Świętą Górą możemy zobaczyć klasztor Filipinów. Uważany za najwspanialszy zabytek ziemi gostyńskiej. Barokową budowlę kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Filipa Neri wzorowano na weneckiej świątyni Santa Maria della Salute.
Obowiązkowym punktem na trasie turysty jest Muzeum w Gostyniu prezentujące bogate zbiory z zakresu etnografii i historii. Wśród zbiorów liczących kilka tysięcy pozycji można wymienić, posiadające znaczną wartość dokumenty sygnowane przez Jana Kazimierza, Jana III Sobieskiego czy Jana Henryka Dąbrowskiego.
Niezapomniane wrażenia pozostawia odwiedzenie prywatnego Auto-Muzeum Jan & Maciej Peda.
Więcej:
Skorupski Grzegorz, Gostyń dawny i niedawny, Jarocin 2004.
www.gostyn.pl
www.muzeum.gostyn.pl
