Wybijającą się cechą XIX stulecia nad Prosną jest wielokulturowość. Na ówczesnym placu św. Józefa obok siebie stoją: prawosławny sobór (zburzony w latach 20 XX w.), luterański kościół pojezuicki (obecnie Garnizonowy) i katolicka kolegiata. Znanymi osobami związanymi z Kaliszem tego czasu był badacz Kamerunu Stefan Szolc-Rogoziński i Maria Konopnicka. Przykładem godzenia różnic narodowościowych była postawa Michała Daragana, rosyjskiego gubernatora w latach 1882-1902. Czasy jego rządów przyniosły kolejny dobry okres w historii miasta. Gubernator, powszechnie uznawany za polonofila, został odwołany ze stanowiska. Wydarzenie to miało miejsce w chwili spełnienia się marzenia kaliszan 2 poł. XIX wieku – doprowadzenia kolei. O jej znaczeniu świadczy gwałtowny przyrost ludności, z 38 tys. w chwili otwarcia (1902 r.) do około 70 tys. w przededniu I wojny światowej. W tym czasie europejską renomę zdobywają fortepiany marki Arnold Fibiger. Literacki obraz miasta przełomu wieków znaleźć można w „Nocach i Dniach” Marii Dąbrowskiej. Opisując Kaliniec, pisarka sportretowała Kalisz.
Pierwsza wojna światowa przynosi unicestwienie bezbronnemu miastu: 95 proc. zabytkowego centrum zostaje spalone. Żołnierze dowodzeni przez Hermana Preuskera podkładają ogień, bombardują i wyrzynają całe rodziny. Kaliska tragedia z sierpnia 1914 r. może mieć rangę przełomowego wydarzenia symbolicznie rozpoczynającego „okrutny wiek XX”. Odbudowa spalonego centrum miała duże znaczenie dla polskiej ochrony zabytków urbanistyki. Starówka otrzymała charakterystyczny tylko dla Kalisza styl. Zaproponowana architektura, odbiegając od panującego modernizmu, nie kopiowała niewolniczo wzorów przeszłości. W tym czasie wzniesiono cerkiew prawosławną przy ul. Niecałej – jedyny obiekt sakralny kultu prawosławnego powstały w II Rzeczypospolitej. Brak statusu województwa i stagnacja wiele ambitnych projektów pozostawiły wyłącznie na papierze. Nie pomógł fakt, że w latach 1922-1926 prezydentem Polski był kaliszanin Stanisław Wojciechowski.
Z okresem międzywojnia silnie są związane tradycje legionowe. W podkaliskim Szczypiornie, obecnie dzielnicy Kalisza, rozmieszczono obozy internowania dla żołnierzy różnych nacji, w tym legendarnych brygad Józefa Piłsudskiego.
W czasie II wojny światowej z codziennego pejzażu znikają kaliscy Żydzi. Dramat ludzi dzielą dobra kultury – hitlerowcy unicestwiają dwie synagogi i zbiory biblioteczne. Bohaterską kartę zapisuje kaliski ruch oporu. Jego członkami są również ewangelicy – ludzie o niemieckich nazwiskach i pochodzeniu. Okupacja definitywnie zamyka okres wielokulturowości – jedynym jej śladem w mieście pozostają zabytki oraz niewielkie parafie luterańska i prawosławna.
W okresie PRL od 1975 r. Kalisz odzyskuje tytuł miasta wojewódzkiego. Jego utratę w 1998 r. częściowo rekompensuje utworzenie diecezji kaliskiej i rozwój szkolnictwa wyższego. Nadzieje na dalszy rozwój daje utworzenie aglomeracji kalisko-ostrowskiej oraz planowana trasa tzw. szybkiej kolei.
Galeria
Komentarze (2)
aaaaq
2014-04-22 03:21:27Piękne miasto! Uwielbiam Kalisz! ;)
Baranek
2016-02-17 05:38:21Kalisz najstarsze miasto w Polsce!!!