KRUSZWICA

Miasto na Kujawach, przy północnym krańcu Gopła. Szosy nr 62 Strzelno–Włocławek, do Inowrocławia i do Konina. Linia kolejowa Inowrocław–Strzelno–Mogilno (bez ruchu pasażerskiego). Znaczący ośrodek przemysłu spożywczego: olejarnia i fabryka margaryny, cukrownia, wytwórnia win, zakłady zbożowe. Ważny punkt na Szlaku Piastowskim.

Historia

Legendarna stolica państwa Piasta. Najstarsze wykopaliska sięgają neolitu, liczne ślady osadnictwa pochodzą z okresu kultury łużyckiej. Główny gród istniał na Ostrowie Rzępowskim (wówczas wyspie, dziś półwyspie). Założony został ok. 500 r. p.n.e. W czasach rzymskich Kruszwica leżała na szlaku bursztynowym, biegnącym z Imperium Rzymskiego przez Bramę Morawską, Kalisz i jez. Gopło nad Bałtyk.
W VIII–IX w. była stolicą państwa plemiennego Goplan. Według tzw. Geografa Bawarskiego – kroniki opisującej w IX w. m.in. tereny między Odrą i Wisłą – w państwie Goplan istniało ponad 400 grodów. Zapewne pod koniec IX w. państwo to wraz z Kruszwicą zostało włączone w obręb państwa Polan, z grodem stołecznym w Gnieźnie. Do tych wydarzeń nawiązuje powstała później legenda o Popielu i Piaście, zapisana po raz pierwszy przez Galla Anonima. Jej związki z Kruszwicą potwierdza także wersja zamieszczona w Kronice Wielkopolskiej z XIII w. Według tejże Kroniki synem Piasta był Ziemowit, synem Ziemowita Leszek (Lestko), którego synem był z kolei Ziemomysł, ojciec Mieszka I.
Na przełomie X i XI w. gród kruszwicki został poważnie rozbudowany. Po przebudowie składał się z grodu właściwego, dużego podgrodzia obronnego i podgrodzia otwartego, przylegającego od pn. W Kruszwicy krzyżowały się ważne szlaki handlowe z Poznania i Gniezna na Litwę i Ruś oraz z Kalisza do Gdańska. Była też Kruszwica poważnym ośrodkiem rzemiosła.
Na podgrodziu w końcu X w. zbudowano pierwszy kościół, a w XI w. założono biskupstwo kujawskie, w 1125 r. przeniesione do Włocławka. Kruszwica została zniszczona w czasie wojny między Władysławem Hermanem i jego synem Zbigniewem. W końcu XI i na początku XII w. stała się ona poważnym ośrodkiem hutnictwa szkła. Przy zach. brzegu Gopła z miejscowych solanek warzono sól. Od kruszwy – bryły soli – pochodzi też nazwa miasta.
Przez pewien czas, do poł. XIII w., gród kruszwicki był siedzibą książąt kujawskich, która została później przeniesiona przez Kazimierza Kondratowicza do Inowrocławia. W tym czasie Kruszwica była centralną częścią terytorium, które od XII w. zaczęto określać jako Kujawy. W XIV w. nastąpił podział Kujaw na dwa województwa, inowrocławskie i brzesko-kujawskie; Kruszwica weszła w skład tego drugiego. W 1332 r. gród zdobyty został przez Krzyżaków. Nieco później, za panowania Kazimierza Wielkiego, zbudowano tu zamek.
W 1422 r. Kruszwica otrzymała prawa miejskie. Ruinę miastu przyniósł najazd szwedzki. Rozwój nastąpił dopiero w końcu XIX w., kiedy zbudowano cukrownię (1880), linię kolejową (1889) i szereg pomniejszych zakładów. W latach 1952–56 wzniesiono najznaczniejszy zakład przemysłowy – Kujawskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego, jedną z największych fabryk margaryny w kraju.

Warto zobaczyć

Centrum miasta znajduje się na zachodnim brzegu Gopła. Rynek i sąsiednie ulice mają zabudowę z XIX i XX w. Wznosi się tu kościół św. Teresy z 1922 r., nakryty kopułą. Pośrodku Rynku pomnik Ofiar II Wojny Światowej (1979). Od VI w. w pobliżu obecnego Rynku istniała osada otwarta.
Na południowy wschód od Rynku góruje nad jeziorem Mysia Wieża, położona u nasady Półwyspu Rzępowskiego, wrzynającego się w jez. Gopło. Jest to pozostałość zamku wzniesionego w poł. XIV w. przez Kazimierza Wielkiego.
Na wschodnim brzegu Gopła usytuowany jest kościół pw. śś. Piotra i Pawła. Trójnawowa świątynia zbudowana jest z ciosów granitowych i piaskowcowych. Mówi się o  niej, iż jest „świadkiem dziewięciu stuleci”.

Więcej:
https://www.kruszwica.tk/