Po upadku Powstania Styczniowego w regionie działały dwie organizacje paramilitarne, których członkowie swoje zajęcia wykorzystywali do przygotowań zbrojnych: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, a później także skauting. Pod koniec XIX w. wyrosło już nowe pokolenie, wychowane patriotycznie, nie obciążone doświadczeniami klęski, gotowe do czynnej walki o wolność.

Coraz wyraźniejsza klęska Niemiec na froncie zachodnim I wojny światowej ożywiła konspiratorów wielkopolskich. Na podstawie skautingu powstała tajna Polska Organizacja Wojskowa Zaboru Pruskiego. Po wybuchu rewolucji w Niemczech w listopadzie 1918 r. cały region został pokryty siecią rad robotniczych i żołnierskich, przystąpiono też do tworzenia Straży Ludowej oraz Służby Straży i Bezpieczeństwa. W pierwszych dniach grudnia 1918 r. w Poznaniu obradował Sejm Dzielnicowy, który wyłonił Naczelną Radę Ludową.

Do wybuchu walk w Poznaniu doszło 27 XII 1918 r., w wyniku gwałtownego wzrostu nastrojów patriotycznych po przyjeździe w poprzednim dniu polskiego muzyka i patrioty, Ignacego Jana Paderewskiego. Spontaniczne, początkowo chaotyczne walki stopniowo ujmowano w ramy organizacyjne. Miasto zostało opanowane przez powstańców, podobne wydarzenia miały miejsce także w terenie. Dowódcą oddziałów powstańczych został mjr Stanisław Taczak. Determinacja i pomysłowość polskich żołnierzy oraz zaskoczenie strony niemieckiej sprawiły, że w ciągu pierwszych dwóch tygodni stycznia 1919 r. niemal cały region znalazł się w rękach powstańczych.

W połowie stycznia do Poznania przybył gen. Józef Dowbor-Muśnicki, który oddziały powstańcze przeformował w regularne wojsko. Wtedy jednak trzeba było walczyć o zachowanie zdobytych terenów. Ciężkie walki toczyły się zwłaszcza pod Szubinem, Rawiczem i Zbąszyniem. Łącznie poległo ok. 2000 uczestników powstania.

W dniu 16 II 1919 r. w Trewirze zawarto rozejm kończący walki powstańcze w Wielkopolsce. W wyniku postanowień traktatu pokojowego, zawartego w kilka miesięcy później w Wersalu, obszar zdobyty przez powstańców został przyłączony do odrodzonej Rzeczypospolitej. Zanim jednak do tego doszło, przez kilka kolejnych miesięcy region funkcjonował jak oddzielne, niezależne państwo, z własnym rządem, wojskiem i gospodarką.

Powodzenie powstania było wynikiem umiejętnego wykorzystania sprzyjających okoliczności, a także wychowania kilku pokoleń w duchu połączenia patriotyzmu z pracą organiczną.

Żołnierze z Wielkopolski w latach 1919-20 dzielnie uczestniczyli w odsieczy Lwowa, w walkach na froncie litewsko-białoruskim, a później w wojnie polsko-bolszewickiej.

Miejsca związane z Powstaniem Wielkopolskim w regionie można zwiedzać wykorzystując bezobsługowe, edukacyjne gry terenowe w następujących miejscowościach:
Poznań, Jarocin, Osieczna, Poniec, Wronki, Kwilcz, Krzywiń,oraz na trasie samochodowej wokół powiatu poznańskiego cz. 1 i cz. 2

Więcej:

www.27grudnia.pl
www.powstaniewielkopolskie.pl
www.pw.ipn.gov.pl/

Paweł Anders, Śladami Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, Poznań 2008
Paweł Anders, Miejsca pamięci Powstania Wielkopolskiego, Poznań 2010