Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” to organizacja sportowa, której głównym zadaniem było krzewienie tężyzny fizycznej, przede wszystkim przez ćwiczenia lekkoatletyczne i gry zespołowe. Związek wywodził się z Czech, a na ziemie polskie dotarł poprzez Lwów i Galicję. W zaborze pruskim pierwsze gniazdo, czyli koło „Sokoła” powstało w grudniu 1884 r. w Inowrocławiu.

Wkrótce organizacja rozpowszechniła się w całej Wielkopolsce, a w 1893 r. powstał Związek Sokołów Wielkopolskich. Odtąd była już prosta droga do utworzenia Związku Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim, obejmującego środowiska zarówno w zaborze pruskim, jak i kręgi polskich robotników pracujących w całych Niemczech (zwłaszcza w Westfalii i Nadrenii).

Formalnie zadaniem „Sokoła” było krzewienie kultury fizycznej, jednak w rzeczywistości jego działalność była znacznie szersza. Wzorem innych stowarzyszeń polskich nie ograniczano się do zadań statutowych, ale prowadzono też szeroką pracę wychowawczą, oświatową, towarzyską i propagandową. Silnie integrował druhów bardzo atrakcyjny, barwny mundur organizacyjny.

Z czasem sokoli zaczęli prowadzić szkolenie na wzór wojskowy i stali się organizacją paramilitarną, potajemnie przygotowującą swych członków do służby w armii. W rezultacie młody chłopiec najpierw należał do skautingu, potem przechodził do „Sokoła”, a stamtąd do wojska, ale jako już ukształtowany patriota polski, niepodatny na niemieckie działania propagandowe, gotowy w razie sprzyjających okoliczności do walki zbrojnej o niepodległość.

Władze niemieckie doskonale zdawały sobie sprawę z rzeczywistej roli „Sokoła” i często dochodziło do szykanowania działaczy tej organizacji, cenzurowania używanej symboliki, treści amatorskich przedstawień teatralnych, zabaw itd. Faktem jest, że „Sokół”, skauting, a później tajna Polska Organizacja Wojskowa Zaboru Pruskiego były głównym ośrodkiem przygotowania kadr, które wzięły udział w Powstaniu Wielkopolskim. Sam „Sokół” zaś, jako organizacja sportowa i patriotyczna, przetrwał aż do września 1939 r.