W neolicie, czyli młodszej epoce kamienia, narodziło się życie osiadłe; rozpoczęto też uprawę roślin i hodowlę zwierząt, co spowodowało rozwój społeczny i kulturowy ludności. Ludzie zaczęli wytwarzać naczynia gliniane oraz nowe narzędzia: siekierki, topory, sierpy, motyki – powstałe dzięki gładzeniu kamieni i wierceniu w nich otworów. Zabytki te oglądać można w zbiorach archeologicznych wielu muzeów. O zmianach społecznych i związanych z nimi wierzeniach religijnych świadczą m.in. tzw. megality kujawskie, odkryte w Wietrzychowicach (powiat włocławski), na pograniczu Wielkopolski i Kujaw. W kurhanach o długości ponad 100 m, usypanych przed ok. 4000 lat, w tzw. okresie kultury pucharów lejkowatych, pochowano prawdopodobnie naczelników rodu. Zrekonstruowane po przeprowadzeniu badań archeologicznych groby stanowią dziś rezerwat archeologiczny.
W epoce brązu, charakteryzującej się zastępowaniem narzędzi kamiennych narzędziami z brązu, nastąpił dalszy postęp rolnictwa i hodowli. Pozostałością po grobach z wczesnego okresu epoki brązu (1800-1450 lat p.n.e.) są cztery wielkie kurhany w kształcie stożkowatych nasypów, które zachowały się koło Łęk Małych (powiat grodziski). Należące do kultury unietyckiej kurhany, o podstawie w kształcie zbliżonym do koła, o średnicy od 30 do 50 m i wysokości sięgającej 4,5 m, miały konstrukcję kamienno-ziemną. Podczas badań archeologicznych oprócz szkieletów odkryto w nich narzędzia, ceramikę, ozdoby z brązu, bursztynu, a nawet ze złota, co spowodowało wysunięcie hipotezy, że pochowani tu zostali wodzowie plemienni. Dawniej kopców było więcej, lecz z upływem czasu uległy zniszczeniu. Po zakończeniu badań kurhany zostały zrekonstruowane i dla ochrony przed erozją obsadzone darnią i drzewami.
Nieco młodsze, a przede wszystkim znacznie mniejsze są kurhany odkryte w lesie między Krotoszynem a Sulmierzycami, datowane na lata 1550-1300 p.n.e. Odkryto ich tam 37, o średnicach 5-26 m (średnio 13 m) i wysokości do 2 m.
W okolicach wsi Gliśnica (powiat ostrowski) udostępniono do zwiedzania rezerwat archeologiczny na cmentarzysku zaliczonym do tzw. kultury przedłużyckiej, składający się z ok. 30 kurhanów. Dzięki przygotowanym przez archeologów „przekrojom” kilku kurhanów można zapoznać się z konstrukcją tych liczących ponad 3500 lat obiektów oraz poznać metody prac badawczych.
Przemiany kulturowe w środkowej epoce brązu doprowadziły do powstania tzw. kultury łużyckiej. W tym okresie na obszarze Wielkopolski upowszechniły się już wyroby z żelaza. Najsławniejszym odkryciem archeologicznym w Polsce, znanym także niemal na całym świecie, stało się pochodzące z wczesnej epoki żelaza grodzisko koło Biskupina (powiat żniński), będące obecnie rezerwatem archeologicznym. Gród wzniesiony został przed 2700 laty na terenie wyspy (dzisiaj półwyspu) na Jez. Biskupińskim.
Badania Biskupina, zwanego „Pompejami polskimi”, rozpoczęto pod kierunkiem prof. Józefa Kostrzewskiego w 1934 r. Rok wcześniej w wyniku regulacji rzeki Gąsawki nastąpiło obniżenie poziomu wody w jeziorze. Wówczas Walenty Szwajcer, miejscowy nauczyciel, odkrył wystające z jeziora pale, które okazały się fragmentami dawnego falochronu. Główną konstrukcję obronną grodu na planie owalu stanowił wał drewniano-ziemny w którego południowo-zachodniej części znajdowała się umocniona wieżą brama (obecnie zrekonstruowana). W grodzie wytyczono ulicę okrężną, biegnącą u podnóża wału, oraz 12 równoległych ulic poprzecznych. Wzdłuż wyłożonych drewnem ulic ustawionych było prawie sto chat mieszkalnych.
Miały one podobną konstrukcję i prawie identyczny rozkład wewnętrzny: w izbie głównej znajdowało się palenisko oraz łoże, przedsionek przeznaczony był zapewne dla zwierząt domowych oraz przechowywania narzędzi. W skład rezerwatu archeologicznego w Biskupinie wchodzą odsłonięte oryginalne partie osady oraz zrekonstruowany jej fragment. Część odtworzonych domostw wyposażona została w sprzęty podobne do tych, jakich używali dawni mieszkańcy. Znalezione zabytkowe przedmioty – eksponowane w pawilonie wystawowym – obrazują życie i zajęcia ludności kultury łużyckiej.
Obronna osada kultury łużyckiej zlokalizowana została także na północ od Żnina – w Sobiejuchach. Miała kształt trapezowaty a pozostały po niej pagórek wznosi się na ok. 4 m nad poziom otaczających go jezior. Wskutek długotrwałego użytkowania rolniczego na powierzchni ziemi nie zachowały się żadne ślady konstrukcji; odkryto je dopiero w trakcie wykopalisk.