ŻNIN
Miasto, stolica regionu Pałuk, położone na Pojezierzu Gnieźnieńskim, w pagórkowatym bezleśnym terenie nad Gąsawką, na przesmyku między jeziorami Żnińskim Dużym i Żnińskim Małym. Węzeł drogowy (szosa E 261, nr 5 Poznań–Bydgoszcz, Wągrowiec–Inowrocław, do Gąsawy, Janowca), linia kolejowa do Inowrocławia i wąskotorowa do Gąsawy. Ważny punkt na Szlaku Piastowskim.
Historia
Według pewnych hipotez, najdawniejszy Żnin identyfikowany jest z grodem Setidawa, umieszczonym na mapie Ptolemeusza w II w. n.e. na szlaku bursztynowym. We wczesnym średniowieczu istniał tu gród, który w XI w. stał się siedzibą kasztelani. Obok niego funkcjonowały osady rzemieślnicze i handlowe. Pierwsza wzmianka o Żninie pochodzi z 1118 r. Prawa miejskie otrzymał w 1263 r. Do XVIII w. stanowił własność arcybiskupów gnieźnieńskich.
Zniszczony przez Krzyżaków w 1331 r. i w końcu XIV w. podczas walk między rodami Grzymalitów i Nałęczów. W XV w. należał do większych miast Wielkopolski. Wielką sławę zdobyło sobie wówczas piwo żnińskie, rozprowadzane po całej Wielkopolsce. Tradycję tę kontynuuje „Żnin Browar” wytwarzający piwo „Leszek”.
W 1535 r. urodził się w Żninie Erazm Gliczner (zm. 1603) – jeden z przywódców luteranizmu w Polsce, autor pierwszej polskiej książki o wychowaniu młodzieży. W poł. XVIII w. przyszli tu na świat dwaj wybitni przedstawiciele polskiej nauki, bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy. Jan (1756–1830), profesor uniwersytetów w Krakowie i Wilnie, był wybitnym matematykiem, astronomem, filologiem, napisał m.in. pierwszy polski podręcznik algebry. Jędrzej (1768–1838), lekarz fizjolog, chemik, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, był twórcą polskiej terminologii chemicznej, zyskał sławę najznakomitszego lekarza swej epoki.
W okresie Wiosny Ludów w 1848 r. miasto zostało na kilka dni opanowane przez powstańców. Pod koniec XIX w. Żnin stał się węzłem kolejowym (6 linii), rozwinął się przemysł. W latach 1887–1975 był miastem powiatowym i jest nim ponownie od 1999 r. W czasie Powstania Wielkopolskiego 1918–19 należał do najbardziej wysuniętych na północny wschód ośrodków powstańczych, w mieście i okolicy toczyły się ciężkie walki z wojskami niemieckimi.
W okresie międzywojennym ukazywało się tu kilka gazet i czasopism, m.in. tygodnik „Moja Przyjaciółka”, posiadający wśród tygodników największy w Polsce nakład. Do głównych zakładów przemysłowych Żnina należą: fabryka maszyn do obróbki drewna, łańcuchów przemysłowych oraz maszyn do piekarnictwa i cukiernictwa, a także sprzętu kwatermistrzowskiego dla wojska, m.in. kuchni polowych, wytwórnie napojów gazowanych koncernu „Pepsi-Cola”, browar.
Warto zobaczyć
Pośrodku rynku wznosi się ceglana, gotycka wieża z XV w. Jest ona pozostałością dawnego ratusza. W XVIII w. w wieży mieściło się więzienie, a później archiwum miejskie. W 1962 r. utworzono tu oddział Muzeum Ziemi Pałuckiej, z ekspozycją obrazującą dzieje miasta i sylwetki wybitnych ludzi Żnina.
Muzeum znajduje się też w budynku Magistratu (dawnej siedzibie władz miejskich, zbudowanym w 1906 r.), przy pl. Wolności 1. Zbiory dotyczą historii żnińskiego drukarstwa oraz kultury ludowej.
W budynku przy ul. 700-lecia 4 mieści się Galeria Ziemi Pałuckiej Mariusza Niewolskiego.
Na skwerku w sąsiedztwie pl. Wolności odsłonięto w 1968 r. popiersie Jędrzeja Śniadeckiego (Alfons Karny).
Przy ul. Śniadeckich 5, wiodącej z rynku w kierunku północnym, umieszczono marmurową tablicę upamiętniającą miejsce, gdzie stał dom rodzinny braci Śniadeckich.
Nieco dalej wznosi się neogotycki kościół poewangelicki (1909), obecnie NMP Królowej Polski, usytuowany na miejscu dawnego klasztoru Dominikanów.
Nad południowym brzegiem Jez. Żnińskiego Dużego niewielkie pozostałości grodziska oraz osady przedlokacyjnej z XIII w.
Na wschód od rynku, przy ul. 700-lecia, stoi gotycki kościół farny św. Floriana.
Naprzeciw kościoła dawna sufragania z XVIII w., ozdobiona portykiem wspartym na czterech kolumnach. W tympanonie herb fundatora, arcybiskupa Stefana Łubieńskiego. Od 1999 r. w sufraganii mieści się Muzeum Sztuki Sakralnej. Gromadzi ono dzieła sztuki sakralnej i sprzęty liturgiczne z parafii żnińskiej i parafii sąsiednich oraz monety i medale. Część zbiorów stanowią różne darowizny i depozyty Muzeum Archidiecezjalnego w Gnieźnie.
Na skwerku przy kościele popiersie Jana Śniadeckiego (J. Kopczyński, 1968). W południowej części miasta, nad Jez. Żnińskim Małym, rozciąga się park miejski, z muszlą koncertową i amfiteatrem oraz dwoma pomnikami: Chopina (przeniesiony z parku w Marcinkowie Górnym, dzieło Jakuba Juszczyka) i obeliskiem postawionym z okazji 700-lecia miasta.
W 2004 r. na pl. Wolności otwarto jedyną na świecie Aleję Sław Sportów Motorowodnych, a rok później w magistracie jedyne w Europie Muzeum Sportów Motorowodnych. Wszystko to za sprawą zawodów międzynarodowych, które co roku odbywają się na Jez. Żnińskim Małym. Stąd też Żnin jest uznawany za polską stolicę sportów motorowodnych.
Więcej:
www.it.znin.pl
