OLĘDRZY

Olędrzy – tak zwyczajowo nazywano osadników zamieszkujących wsie lokowane w XVI-XVIII w. na podmokłych lub piaszczystych terenach na prawie olęderskim. Byli to początkowo przybysze z Niderlandów (Holandii), uciekający przed prześladowaniami religijnymi, później także chłopi niemieccy i polscy, którzy zbiegli z innych wsi. Ich osady lokowano na opustoszałych podczas licznych wojen terenach (tereny nadnoteckie, okolice Nowego Tomyśla, Gostynia, Środy Wielkopolskiej, Śremu, Pyzdr, Skwierzyny, Międzyrzecza). Olędrzy meliorowali bagniste tereny, karczowali lasy i użyźniali piaski. Nie podlegali obciążeniom pańszczyzny, lecz płacili ustalony czynsz. Znani byli z dużego poczucia solidarności każdego członka swojej gminy, m.in. do zwyczajowego ich prawa należało płacenie zobowiązań sąsiada, gdy nie mógł tego sam uczynić. Śladem po nich są w okolicach Nowego Tomyśla urokliwie położone drewniane, zrębowe chaty i budynki gospodarcze z charakterystycznymi wysuniętymi poddaszami. Po Olędrach zostały także zagrody typu obronnego, murowane duże gospodarstwa w okolicach Krzyża, rowy melioracyjne wzdłuż całej Noteci i zaniedbane obecnie cmentarze.
Widoczne do dziś są również kształty wsi olęderskich:
• osady rozproszone (okolice Nowego Tomyśla, np. Boruja Kościelna, Róża i wiele innych, okolice Wolsztyna, Pyzdr, Śremu, Obornik, wsie położone w Puszczy Zielonka)
• wsie o kształcie tzw. rzędówek bagiennych – pas nad Notecią (m.in. Romanowo Górne i Dolne – najdłuższa wieś w Wielkopolsce).

Ślady olęderskich osadników można tropić biorąc udział w bezobsługowej i bezpłatnej grze terenowej w okolicach Nekli w serii Wielkopolskie Questy.