Szlaki turystyczne proponowane w folderach z serii „Zwiedzamy Wielkopolskę” przebiegają przez miejsca związane ze znaczącymi wydarzeniami historycznymi oraz szczycące się i chlubiące cennymi zabytkami architektury i związkami ze sławnymi osobami. W ramach tej serii opracowano już dwa „literackie” szlaki: „Adama Mickiewicza” i „Noblistów”. Kontynuując tę serię prezentujemy kolejną, 196-kilometrową, trasę turystyczną, która jeszcze bardziej zwraca uwagę na szczególną „literackość” Wielkopolski, będącej nie tylko kolebką państwa polskiego, ale także miejscem narodzin i kształtowania się naszego ojczystego języka. Często nie uświadamiamy sobie bowiem, jak wielu wybitnych poetów i pisarzy związanych było na przestrzeni minionych wieków z ziemiami nad Wartą, Prosną i Notecią: dla jednych było to miejsce urodzenia, dla innych miejsce zamieszkania, a jeszcze inni – to serdecznie podejmowani goście. Wielkopolska jest chyba jedynym regionem Polski, w którym przebywali niemal wszyscy najwybitniejsi przedstawiciele polskiego Parnasu.
Pierwszą pisarką w dziejach naszej literatury nazwać można córkę króla Polski Mieszka II i Rychezy – księżniczkę Gertrudę (ok. 1025-1108); jej dziełem jest zbiór 96 modlitw, pisanych piękną łacińską prozą, zawartych w Codex Gertrudianus, przechowywanym obecnie w Cividale del Friuli we Włoszech. Jako, że ród Piastów wywodzi się z Wielkopolski, stąd i księżniczkę Gertrudę można uważać nie tylko za pierwszą wielkopolską, ale i polską pisarkę.
W następnych wiekach z ziemi wielkopolskiej wywodzi się wielu ludzi pióra zasługujących na szczególną uwagę: jest to nie tylko nieznany z imienia dziejopis (zapewne XIIIwieczny), autor Kroniki wielkopolskiej, ale także kronikarz Janko z Czarnkowa (ok. 1320-1387); Jan Ostroróg – ojciec polskiej literatury politycznej (ok.1436-1501); Klemens Janicki (1516-1543) – znakomity poeta polskiego renesansu piszący (w czasach dominacji języka łacińskiego) wyłącznie po polsku, autor m.in. Memoriału w sprawie uporządkowania Rzeczypospolitej; Jakub Wujek (1541-1597) – autor słynnego przekładu Biblii; Sebastian Klonowic (ok. 1545-1602) – twórca poematu Flis; Samuel Twardowski (przed 1600-1661) – autor poematów, satyr i sielanek; Krzysztof Opaliński (1609-1655) – znany twórca zbioru satyr, Wojciech Bogusławski (1757-1829) – ojciec polskiego teatru i współtwórca opery narodowej, autor libretta śpiewogry Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale.
W okresie pruskiej zaborczej niewoli tworzyli w Wielkopolsce: Franciszek Dzierżykraj Morawski (1783-1861) z Luboni koło Leszna – autor m.in. wierszy lirycznych oraz znanych bajek satyrycznych i politycznych; Stefan Garczyński (1805-1833) urodzony w Kosmowie koło Kalisza – autor Wacława dziejów; Ryszard Wincenty Berwiński (1819-1879) rodem z Polwicy koło Zaniemyśla – uważany za wybitnego wielkopolskiego poetę doby romantyzmu, Adam Asnyk (1838-1897) urodzony w Kaliszu — jeden z najwybitniejszych poetów okresu pozytywizmu.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w XX w. Wielkopolska chlubi się kolejnymi pokoleniami pisarzy i poetów. Są to m.in. bracia Hulewiczowie z Kościanek koło Słupcy: Jerzy (1886-1941), Bohdan (1888-1968 ) i Witold (1895-1941) – wydawcy dwutygodnika „Zdrój”, poświęconego kulturze i sztuce; Maria Dąbrowska (1889-1965), urodzona w Russowie koło Kalisza, pisarka, autorka m.in. Nocy i dni; Arkady Fiedler (1894-1985) – słynny pisarz-podróżnik, Wojciech Bąk (1907-1961), rodem z Ostrowa Wlkp. – poeta i dramatopisarz; Stanisław Grochowiak (1934-1976), urodzony w Lesznie — poeta, prozaik i dramatopisarz.
Natomiast do grona wybitnych współczesnych literatów z wielkopolskim rodowodem należą bez wątpienia: Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Włodzimierz Odojewski, Małgorzata Musierowicz oraz laureatka literackiej Nagrody Nobla z 1996 r. – Wisława Szymborska.
Sporą grupę tworzą literaci, którzy zamieszkiwali w gościnnej Wielkopolsce jedynie przez pewien okres swego życia. Wymienić tu należy urodzonego na Kaszubach Józefa Wybickiego (1747-1822) – autora słów naszego hymnu narodowego, Marię Konopnicką (1842-1910) – poetkę i nowelistkę, autorkę m.in. O krasnoludkach i sierotce Marysi oraz słów pieśni Rota, która lata dziecięce spędziła w Kaliszu. Z końcem XIX w. osiadł też na stałe w Miłosławiu, urodzony na Kujawach, Józef Kościelski (1845-1911) – poeta i dramaturg. Nie można też pominąć dwóch innych wybitnych postaci pochodzących z Kujaw: Jana Kasprowicza (1860-1926) – poety i dramaturga, absolwenta poznańskiego gimnazjum Marii Magdaleny oraz Stanisława Przybyszewskiego – pisarza i publicysty, związanego m.in. z Wągrowcem i Poznaniem. W latach 1920-1925, w zakupionym przez siebie majątku Kołaczkowo koło Wrześni, zamieszkał Władysław Reymont (1867-1925) – laureat literackiej Nagrody Nobla, powieściopisarz i nowelista, autor m.in. Chłopów.
W okresie międzywojennym przebywali w Wielkopolsce m.in.: pochodzący z Podbeskidzia poeta, prozaik i dramatopisarz Emil Zegadłowicz (1888-1978); poeta i dramatopisarz Artur Maria Swinarski (1900-1965); pisarz i publicysta, autor m.in. Opowieści biblijnych Zenon Kosidowski (1898-1978); poeta i satyryk Jan Sztaudynger (1904-1970), a po zakończeniu II wojny światowej osiedli na stałe w Poznaniu m.in.: poetka rodem z Wilna, Kazimiera Iłłakowiczówna (1892-1983); urodzony w Tarnowie, dramatopisarz i poeta, autor tetralogii powieściowej Jezus z Nazaretu Roman Brandstaetter (1906-1987); prozaik i publicysta, urodzony w Wilnie, autor m.in. powieści Wszystkie barwy codzienności Eugeniusz Paukszta (1916-1979), a także wybitny marynista rodem z Pomorza Jerzy Pertek (1920-1989).
Równie liczną grupę stanowią literaci, którzy jedynie odwiedzali Wielkopolskę. Przybywało ich w regionie wielu, w tym najznamienitsi. Według tradycji, w opactwie benedyktyńskim w Lubiniu przebywać miał pierwszy polski dziejopis Gall Anonim (przełom XI/XII w.).
Plejadę ludzi pióra odwiedzających Wielkopolskę w czasach porozbiorowych otwiera wybitny pisarz polskiego Oświecenia Ignacy Krasicki (1735-1801) – poeta i prozaik, autor słynnych Bajek i przypowieści, Satyr i Monachomachii. Zmarł w Berlinie, a w marcu 1829 r. jego trumnę złożono w katedrze gnieźnieńskiej. W pierwszych latach XIX w. goszczono autora słynnych Śpiewów historycznych Juliana Ursyna Niemcewicza (1757--1841). W latach następnych przybyło do Wielkopolski trzech wieszczów narodowych: Adam Mickiewicz (1798-1855), który w trakcie swego pobytu, jeszcze przed powstaniem Dziadów i Pana Tadeusza, napisał tutaj słynną Redutę Ordona; Juliusz Słowacki (1809-1849) – poeta, dramaturg, autor m.in. Kordiana; poeta i dramatopisarz Zygmunt Krasiński (1812-1859) – autor m.in. Nie-Boskiej komedii. Na ziemi wielkopolskiej przebywali i inni wybitni literaci: poeta Seweryn Goszczyński (1801-1876) – autor powieści poetyckiej Zamek kaniowski; Wincenty Pol (1807-1872) – poeta, geograf i krajoznawca, autor m.in. Pieśni o ziemi naszej; powieściopisarz Józef Ignacy Kraszewski (1812- 1887) – autor Starej baśni; poeta i prozaik Cyprian Kamil Norwid (1821-1883); poeta Teofil Lenartowicz (1822-1893), zwany „lirnikiem mazowieckim” (jego żona spoczywa w Miłosławiu); poeta Władysław Syrokomla (1823-1862) – autor m.in. poematu Urodzony Jan Dęboróg; poetka i powieściopisarka Jadwiga Łuszczewska (1834-1908), pisząca pod pseudonimem Deotyma, autorka słynnej Panienki z okienka. W końcu XIX w. kilkakrotnie odwiedził Wielkopolskę Henryk Sienkiewicz (1846-1916) – powieściopisarz, autor m.in. Trylogii i Quo Vadis, laureat literackiej Nagrody Nobla z 1905 r. W okresie międzywojennym XX w. wielokrotnie przyjeżdżał tutaj także znany humorysta, poeta i prozaik Kornel Makuszyński (1884-1953) – autor m.in. Awantury o Basię oraz poeta i współtwórca grupy „Skamander” Jan Lechoń (1899-1956).
Po II wojnie światowej przebywali w Wielkopolsce m.in.: dramatopisarz i prozaik Leon Kruczkowski (1900-1962)- autor m.in. powieści Kordian i cham oraz dramatu Niemcy; poeta, prozaik i publicysta Jarosław Iwaszkiewicz (1894-1980) – autor m.in. opowiadania Młyn nad Lutynią, którego akcja rozgrywa się w Wielkopolsce.
Z panteonu współczesnych nam literatów bywali w regionie m.in. laureaci literackiej Nagrody Nobla: Czesław Miłosz oraz urodzona w Bninie Wisława Szymborska.
Przypomnieć również należy osobę Karola Wojtyły (ur. 1920 r., w Wadowicach) – autora m.in. dramatu Brat naszego Boga, dziś papieża Jana Pawła II, który jeszcze jako arcybiskup krakowski wielokrotnie odwiedzał Wielkopolskę, a jako papież-pielgrzym przybywał w niej dotychczas pięciokrotnie (w 1979, 1983, 1997, 1999 i 2002 r.).
Trasa wycieczki: Poznań — Objezierze — Łukowo — Wierzenica — Wronczyn — Gułtowy — Giecz — Środa Wlkp. — Polwica — Zaniemyśl — Bnin — Kórnik — Rogalin — Puszczykówko — Poznań, 196 km
Pobierz opis szlaku: Szlak Ludzi Pióra