Prawnik, publicysta, działacz polityczny, dramatopisarz, autor słów hymnu narodowego. Urodził się w 1747 r. w Będominie k. Kościerzyny. Nauki pobierał w Skarszewach i kolegium jezuickim w Starych Szkotach k. Gdańska. W 1765 r. przybył do Poznania na sesję trybunału, by rozpocząć praktykę prawniczą.
Później związał się z konfederatami barskimi, zabiegał w Berlinie o pozyskanie króla Prus dla konfederacji, następnie organizował konfederację na Pomorzu. Po 1770 r. emigrował do Niderlandów, gdzie w Lejdzie studiował m.in. prawo i historię. Po powrocie do kraju osiadł w Poznaniu i od 1775 r. był podwojewodzim.
W 1776 r. przeniósł się do Warszawy i wszedł w skład komisji przygotowującej Kodeks Andrzeja Zamoyskiego. Prowadził ożywioną działalność pisarską (m.in. Myśli polityczne o wolności cywilnej, Listy patriotyczne). Od 1781 r. osiadł w zakupionym majątku w Manieczkach k. Śremu, zajmując się gospodarowaniem na roli oraz twórczością literacką (wiersze, komedie, dramaty, opery. m.in. Kulig, Zygmunt August, Kmiotek, Polka).
Podczas Sejmu Wielkiego był aktywnym działaczem stronnictwa patriotycznego, w obliczu wojny z Rosją przystąpił do konfederacji targowickiej, by ratować dorobek Sejmu Wielkiego. W okresie insurekcji 1794 r. był współpracownikiem Tadeusza Kościuszki i komisarzem cywilnym wysłanego do Wielkopolski korpusu gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Potem wyjechał do Francji, w 1797 r. współuczestniczył w formowaniu Legionów Polskich we Włoszech.
W lipcu tegoż roku w Reggio napisał słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, zwanej później Mazurkiem Dąbrowskiego. W 1806 r. z polecenia Napoleona wraz z gen. Dąbrowskim organizował w Wielkopolsce powstanie przeciwko Prusakom, a w trzy lata później przeciwko Austriakom.
Od 1813 r. przebywał na emigracji w Dreźnie i Głogowie. Po zakończeniu wojen napoleońskich, dzięki interwencji księcia Adama Czartoryskiego u cara Aleksandra I, odzyskał majątek w Manieczkach i od 1816 r. pracował w sądownictwie Królestwa Polskiego, prowadząc nadal działalność publicystyczną. W 1821 r. podał się do dymisji i powrócił do Manieczek. Tam zmarł w 1822 r., pochowany został przy kościele w pobliskiej Brodnicy. W 1923 r. jego prochy przeniesiono do Krypty Zasłużonych przy kościele św. Wojciecha w Poznaniu.
Przez miejscowości związane z postacią Józefa Wybickiego prowadzi trasa questu - bezobsługowej edukacyjnej gry terenowej Z narodowym akcentem.
oraz drugiej, po Manieczkach.
Więcej:
Zajewski Władysław, Józef Wybicki – konfederat, organizator legionów, mąż stanu w dobie Napoleona, senator Królestwa Polskiego, Toruń 2003.
