CHRZYPSKO WIELKIE

Chrzypsko Wielkie (gmina Chrzypsko Wielkie, powiat międzychodzki) leży na północnym brzegu Jeziora Chrzypskiego.

Od XV wieku tutejsze ziemie należały do rodziny Chrzypskich, którzy mieli we wsi swoją siedzibę. Chrzypscy pozostawali właścicielami do początku XVII wieku, kiedy wraz z innymi ziemiami i majątkami, posiadłość przeszła w ręce Opalińskich herbu Łodzia i włączona została do klucza dóbr sierakowskich. W dobrach tych znajdowała się do XVIII wieku, kiedy to Sieraków wraz z przyległościami, wchodzący w skład wiana Katarzyny Opalińskiej, żony króla Stanisława Leszczyńskiego, podzielił los innych królewszczyzn opuszczonych przez właściciela.

W 1749 roku dobra zostały sprzedane ministrowi Augusta III, hr. Brühlowi. Po jego śmierci przeszły w ręce Piotra Mikołaja barona de Gartemberg-Sadogórskiego, tajnego radcy królewskiego. W 1780 roku zostały przez niego sprzedane Karolowi Abrahamowi de Fritsch, konsyliarzowi elektora saskiego. W końcu XVIII wieku właścicielem Chrzypska był Łukasz Bniński, sędzia ziemski poznański, starosta sokolnicki i babimojski, poseł na sejm.

Na początku XIX wieku posiadłość przeszła w ręce Kierskich herbu Jastrzębiec, którzy zamieszkali w Chrzypsku na stałe. Po powrocie z powstania listopadowego,  osiedlił się tu Emil Kierski, oficer wojsk polskich, który odziedziczył majątek po ojcu Michale i przebywał w nim aż do śmierci w 1874 roku. Z Kierskimi herbu Jastrzębiec łączyć należy budowę nowego dworu, przebudowanego gruntownie na początku XX wieku przez kolejnych właścicieli, rodzinę Schlincke.

Chrzypski dwór wzniesiono w stylu bardzo późnego neoklasycyzmu. Prezentuje formy charakterystyczne dla tego typu budowli, z monumentalnym czterokolumnowym, zwieńczonym trójkątnym naczółkiem portykiem we frontowej elewacji, którego opracowanie i dekoracja rzeźbiarska nawiązują niemal wprost do rozwiązań antycznych. W zestawieniu z nim kształt dwukondygnacyjnej, założonej na prostokątnym rzucie bryły oraz otynkowanych elewacji, z prostokątnymi otworami okiennymi, nie przedstawia specjalnie interesujących form architektury. Być może jest to wynik wielu wadliwie przeprowadzonych remontów i adaptacji wykonywanych tutaj w ostatnich czasach. Przekształceniom uległo także wnętrze. Nie zachowało się również krajobrazowe założenie parkowe, rozplanowane dawniej wzdłuż brzegu jeziora.