KOSZUTY

Koszuty leżą w powiecie średzkim, około 30 km na południowy wschód od Poznania i  około 8 km na zachód od Środy.

Prawdopodobnie nazwa miejscowości wywodzi się od słowa „koszut”, które w staropolszczyźnie oznaczało jelenia. W średniowieczu tutejsze ziemie należały do rycerskiego rodu Leszczyców, z którego wyłonili się późniejsi Koszutscy  herbu Leszczyc. Majątek był w ich posiadaniu do początku XVIII w. W 1721 r. Antoni Koszutski,  sprzedał wieś Stanisławowi Zbijewskiemu herbu Rola. W 1742 r. właścicielem dóbr był Józef Strzelecki herbu Oksza, który oddał w zastaw majątek Antoniemu Przyłuskiemu, a jego syn, Andrzej Strzelecki, sprzedał go około połowy XVIII w. Zabłockim herbu Łada.
Nowy właściciel, Józef Zabłocki, starosta trzebisławski, ożeniony z Augustyną ze Śniegockich, zbudował w Koszutach nowy (postawiony być może w miejscu dawnej siedziby Koszutskich), barokowy, zachowany do naszych czasów dwór. W rękach Zabłockich posiadłość była do połowy XIX wieku, kiedy to Augustyn Zabłocki sprzedał Koszuty  Napoleonowi Rekowskiemu herbu własnego, ożenionemu z Anielą ze Szwiszulskich. Napoleon Rekowski zmarł w 1879 r., jego żona w 1895 r., a jedyną spadkobierczynią była córka Maria, żona Witolda Kosińskiego herbu Rawicz.

Wzniesiona w Koszutach około połowy XVIII w. siedziba Zabłockich, zachowana niemal bez zmian do naszych czasów, ma wszystkie cechy charakterystyczne dla polskiego, barokowego dworu, decydujące o jego niepowtarzalnym kształcie i wyrazie. Dwory takie wznosili właściciele średniej wielkości majątków ziemskich w Wielkopolsce. Większość z nich nie przetrwała i znamy je tylko z opisów.
W Koszutach dwór przetrwał bez zmian, zmieniło się natomiast diametralnie jego otoczenie. Honorowy dziedziniec przed elewacją frontową, ujęty zapewne oficynami, oraz regularny ogród przed elewacją tylną, zastąpione zostały malowniczym krajobrazowym założeniem parkowym w typie angielskim. Dwór o murach konstrukcji szkieletowej wypełnianych gliną i cegłą, otynkowanych, jest niewielką parterową budowlą założoną na rzucie prostokąta, z wysuniętym półkoliście ryzalitem w środkowej części elewacji tylnej oraz drewnianym gankiem od frontu, łączącym się z trójosiową wystawką w wysokim łamanym dachu o gontowym pokryciu. Wystawka zwieńczona została oszalowanym deskami szczytem o falistych liniach spływów, obwiedzionym profilowaną listwą. W narożach dworu zbudowane zostały niewielkie, kwadratowe w rzucie, alkierze zwieńczone czterospadowymi dachami w formie baniastych hełmów.
Wnętrze dworu było dwutraktowe, z obszerną sienią na osi frontowego traktu oraz położonym za nią reprezentacyjnym salonem, wysuwającym się ryzalitem w elewacji tylnej. W tylnym trakcie pierwotnie znajdowała się również kuchnia. Pozostałe wnętrza parteru oraz mieszkalnej części poddasza miały bardziej prywatny charakter.

Obecnie w dworze w Koszutach znajduje się Muzeum Ziemi Średzkiej.

W 2017 r. zespół dworsko-parkowy został wpisany na listę pomników historii

Film o dworze w Koszutach jako pomniku historii

Adres:
Koszuty 27
63-000 Środa Wielkopolska
tel. 061 285 10 23

Więcej:
www.koszuty.pl