KRZYCKO WIELKIE

W powiecie leszczyńskim w gminie Włoszakowice, około 10 km na północny zachód od Leszna, leży wieś Krzycko Wielkie, rozlokowana przy północnym brzegu jeziora o tej samej nazwie.

Najwcześniejsze wzmianki pochodzące z początku XV w. pozwalają przyjąć, że wieś od jakiegoś czasu już istniała, stanowiąc własność rycerskiego rodu Kotwiczów, którzy od posiadanych tutaj dóbr ziemskich przyjęli nazwisko Krzyckich.
Przeprowadzane przez nich podziały majątkowe doprowadziły do znacznego rozdrobnienia posiadłości, a w efekcie utworzenia dwóch niezależnych wsi oraz majątków - Krzycka Małego oraz Wielkiego. Właścicielami Krzycka Wielkiego do około połowy XVIII w. pozostawali Nieżychowscy herbu Pomian, kiedy to na drodze małżeńskich koligacji, dobra ziemskie powróciły do Krzyckich i pozostawały w ich rękach do XIX w.

Po śmierci Władysława Krzyckiego w 1757 r., Krzycko Wielkie przypadło synowi Stanisławowi, ożenionemu z Weroniką z Nieżychowskich, późniejszemu podkomorzemu królewskiemu i chorążemu wschowskiemu odznaczonemu orderem św. Stanisława. Z jego inicjatywy wzniesiony został w Krzycku Wielkim nowy, barokowy dwór zachowany do naszych czasów. Po śmierci Stanisława w 1793 r., zamieszkał w nim jego syn Ignacy, współwłaściciel majątku obok siostry Ludwiki, żony Piotra Łukasza Skórzewskiego herbu Drogosław, wzmiankowanego następnie jako dziedzic dóbr.

Rezydencja wzniesiona około połowy XVIII w. przez Stanisława Krzyckiego jest jednym z nielicznych, zachowanych do naszych czasów, przykładów barokowego alkierzowego dworu. Usytuowany w centrum założenia, na południowo-zachodnim skraju wsi, jest niewielką, obecnie murowaną z cegły budowlą (pierwotnie zapewne o ścianach konstrukcji szkieletowej, zastąpionej ceglanymi w czasie kapitalnego remontu przeprowadzonego w 1960 r.). Charakterystyczna, parterowa, zakomponowana horyzontalnie bryła budynku złożona jest z trzech integralnie powiązanych ze sobą części: głównego korpusu założonego na prostokątnym rzucie i zwieńczonego wysokim łamanym dachem oraz przylegających do niego po bokach alkierzy wysuniętych znacznie przed lico elewacji północnej, cofniętych w stosunku do elewacji południowej, nakrytych oddzielnymi, łamanymi, czterospadowymi dachami pokrytymi gontem (podobnie jak dach głównego korpusu dworu).

W środkowej części obu dłuższych, kalenicowych elewacji dworu, północnej i południowej, umieszczono wejście, a w jego osi wystawkę w dachu ujętą, uproszczonymi dziś, wolutowymi spływami. W szczycie jednego z nich znajdował się niegdyś barokowy kartusz z herbami Kotwicz Krzyckich i Pomian Nieżychowskich, przeniesiony w końcu XIX w. do Krzycka Małego i wmurowany w ścianę tamtejszego dworu. Wejście prowadziło do przelotowej zapewne sieni, z której przechodziło się do przyległych pomieszczeń o dwutraktowym układzie.
 

Obecnie własność prywatna.