MIELŻYN

Wieś położona w gminie Witkowo w powiecie gnieźnieńskim, około 6 km na południe od Witkowa.

Mielżyn (gmina Witkowo, powiat gnieźnieński) wzmiankowany jest w przekazach od schyłku XIV wieku jako dziedzictwo rycerskiego rodu Nowinów, z którego wywodzili się późniejsi właściciele, dając początek znaczącej i szeroko rozgałęzionej rodzinie Mielżyńskich herbu Nowina. W ich posiadaniu dobra pozostawały do 1669 roku, kiedy Franciszek Mielżyński,  kanclerz poznański, sprzedał je Pigłowskim. Po nich, przekazy odnotowują tu wiele zmieniających się często rodzin, m.in. Przybysławskich, Trąmbczyńskich, Rudzkich i Łakińskich.

W pierwszych latach XIX wieku majątek przeszedł w ręce rodziny Jaraczewskich, którzy zbudowali nowy, klasycystyczny dwór i mieszkali tutaj do lat 60. XIX wieku. W 1873 roku, znacznie zadłużona posiadłość została wystawiona na sprzedaż. Kupił ją Wiktor Bielażewski z Miłosławic koło Wągrowca. Po nim dziedziczył jego syn Konstanty, który zmarł nagle w 1895 roku w Mielżynie i posiadłość znowu została sprzedana. Nabywca, Stanisław Dobrogoyski, sprzedał ją Komisji Kolonizacyjnej. W 1911 roku zabudowania dworskie oraz część ziem należących do majętności przekazane zostały - utworzonemu tutaj i funkcjonującemu do naszych czasów - zakładowi opiekuńczemu prowadzonemu przez siostry zakonne.

Dwór zbudowany w pierwszych latach XIX wieku przez Jaraczewskich herbu Zaremba był później przebudowany. Przystosowanie go do nowej funkcji zakładu opiekuńczego spowodowało całkowite niemal przekształcenie wnętrza. W ostatnich latach zniszczeniu uległa dekoracja elewacji.

Pomimo zmian obiekt zachował charakterystyczne cechy klasycystycznej budowli dworskiej. Jest obiektem murowanym, otynkowanym, założonym na planie wydłużonego prostokąta, o niskiej (parterowej), horyzontalnie zakomponowanej bryle, nakrytej naczółkowym dachem.

Przy skromnym opracowaniu, główny akcent kompozycyjny skupiony został na środkowej części dziewięcioosiowej elewacji frontowej, zwróconej na południe. Zaprojektowano tu monumentalny portyk poprzedzający główne wejście, niemal nieproporcjonalny w stosunku do skali dworu, nieporównanie wyższy od elewacji, sięgający zwieńczeniem kalenicy dachu. Dwie pary kolumn portyku, o gładkich trzonach i niegdyś jońskich kapitelach, flankują zamknięte półkoliście wejście i dźwigają trójkątny naczółek, w którego środkowym polu znajduje się dziś sztukatorska dekoracja przedstawiająca Oko Opatrzności. Pierwotnie zapewne był tam herb Zaremba Jaraczewskich.

Obecnie w dworze znajduje się Dom Pomocy Społecznej.