WRONKI
Miasto gminne w powiecie szamotulskim położone nad Wartą.

Wronki zamieszkiwało kiedyś wielu Żydów. Pojawili się oni na terenie miasta na początku XVI w. i żyli tutaj do II wojny światowej. W 1939 r. hitlerowcy wysiedlili żydowskich mieszkańców Wronek, a chcąc zatrzeć wszelkie ślady po ich bytności zlikwidowali dwa kirkuty. Kamienie nagrobne pocięto i wykorzystano do budowy chodników. Okazało się, że dzięki temu, choć mocno zniszczone, przetrwały.
Podczas prac remontowych we Wronkach w latach 2009-2011 znaleziono w ziemi ponad 900 części macew. Zostały one troskliwie zebrane, oczyszczone i, w miarę możliwości, poskładane w całość. Pomagała w tych pracach grupa skazanych z Zakładu Karnego we Wronkach. Pracę nad zinwentaryzowaniem i skatalogowaniem macew powierzono Katedrze Studiów Azjatyckich Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Podjęto także próby tłumaczenia napisów z języka hebrajskiego na język polski.
W 2013 r. powołane zostało Stowarzyszenie „Lapidarium Żydowskie we Wronkach”, którego celem było zorganizowanie przestrzeni dla złożenia macew. Na miejsce budowy miejsca pamięci wybrano teren porośnięty sosnami na Osiedlu Zamość, u podnóża zniszczonego cmentarza żydowskiego na tzw. Żydowskiej Górze. Dzięki dotacjom i darowiznom dużej liczby organizacji, instytucji i osób prywatnych, z Polski i zagranicy, uroczyste otwarcie lapidarium odbyło się 14 grudnia 2014 r.
Ciekawą kolekcję żelaznych kłódek, które żydowskim zwyczajem kładziono na wieku trumny na wysokości ust zmarłego, posiada Muzeum Ziemi Wronieckiej. Praktyka symbolicznego zamykania ust była przesłaniem dla zmarłych, by nie przekazywali w zaświatach tego, co ma miejsce na ziemi.
Wronieckie lapidarium stanowi jeden z największych zbiorów nagrobnych tablic żydowskich w Polsce. Macewy mają nie tylko wartość historyczną, ale są przede wszystkim dowodem ludzkich istnień.

Adres:
ul. Zacisze
(przy cmentarzu komunalnym)
64-510 Wronki