CIĄŻEŃ

Ciążeń w powiecie słupeckim w gminie Lądek, dawna posiadłość biskupstwa poznańskiego, położony jest nad Wartą, około 9 km na południowy zachód od Słupcy.

Wieś i dobra ziemskie, wzmiankowane jako własność kościelna już w 1260 r., nadane były biskupom poznańskim przez księcia Przemysła I. Istnienie rezydencji biskupiej, obronnego dworu lub zamku, odnotowane jest w przekazach już w wieku XIV. Istniejący pałac wzniesiony został w latach 1760-1768 z inicjatywy biskupa Teodora Czartoryskiego, a dokończony na przełomie XVIII i XIX w. za czasów biskupa Ignacego Raczyńskiego. Projektantem pałacu, prezentującego znakomitą klasę architektury i wyróżniającego się spośród innych budowli tego czasu na terenie Wielkopolski, jest zapewne twórca wywodzący się z warszawskiego środowiska architektonicznego kręgu Jakuba Fontany, być może współpracujący z nim Józef Sacco.

Projektowane tutaj, lecz niezrealizowane założenie składać się miało z kompleksu budynków poprzedzonych dwoma dziedzińcami honorowymi. Powstał jedynie pałac usytuowany na wysokim prawym brzegu Warty oraz regularne założenie ogrodowe zaprojektowane w wykorzystaniem naturalnego ukształtowania terenu, schodzące trzema tarasami na skarpie doliny Warty. Pałac, rezydencja biskupów poznańskich, wzniesiony został jako okazała murowana budowla założona na prostokątnym rzucie, o trzech kondygnacjach nakrytych wysokim mansardowym dachem.

Najwyższy poziom architektury i mistrzostwo wykonania prezentuje również sposób opracowania elewacji. Frontowa i tylna zaakcentowane zostały na osi oraz w skrajnych partiach płaskimi pozornymi ryzalitami z naczółkami o łuku koszowym lub w formie trójkąta, wypełnionymi dekoracją rzeźbiarską. Powierzchnie ścian rozczłonkowane zostały pilastrami wielkiego porządku, przechodzącymi przez całą wysokość elewacji, ujmującymi osie prostokątnych okien w obramieniach. Bardzo delikatne, linearne i niemal graficzne opracowanie tych elementów wystroju skontrastowane zostało z plastycznie, rzeźbiarsko ukształtowanymi kapitelami pilastrów, w których zastosowano rokokowe ornamenty i motywy.

Pozostałości rokokowej dekoracji przetrwały również we wnętrzu o dwutraktowym układzie pomieszczeń. W środkowej części frontowego traktu na parterze mieści się obszerny, zbliżony do kwadratu, westybul, zaś w jego osi w tylnym trakcie położony jest salon. Znakomitej klasy dekoracja sztukatorska zwieńczenia ścian oraz obrzeży sufitów zachowała się w dwu salonach reprezentacyjnej kondygnacji piętra rezydencji. Wykonano ją z użyciem rokokowych motywów i ornamentów, z wplecionymi w nie motywami krajobrazu i architektury.

Ciążeń pozostawał własnością kościelną i letnią rezydencją biskupów poznańskich do 1818 r. Po kasacie majątków kościelnych jego właścicielem pozostawał Wacław hr. Gutakowski, porucznik napoleońskiego pułku szwoleżerów, ożeniony z Józefą z Grudzińskich, siostrą Joanny Grudzińskiej, żony wielkiego księcia Konstantego. Na początku XX w. Ciążeń był w posiadaniu Zakrzewskich, a w 1924 r. przeszedł na własność skarbu państwa. Obecnie znajduje się tu filia Biblioteki Uniwersyteckiej  z największym w Europie zbiorem literatury masońskiej Dom Pracy Twórczej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz pokoje gościnne.

Adres:
ul. Wolności 33
62-404 Ciążeń nad Wartą
tel. 063 276 41 24