ROGALIN

Rogalin w powiecie poznańskim w gminie Mosina jest wsią położoną na prawym brzegu Warty, w oddaleniu około 20 km na południe od Poznania.

Wzmiankowana po raz pierwszy w 1247 r., kiedy książę Przemysł I nadał ją jako uposażenie kościoła katedralnego w Poznaniu, w końcu XIII w. stanowiła już dobra rycerskie pozostając własnością Łodziów Rogalińskich. W ich posiadaniu znajdował się majątek do 2 połowy XVI w. U schyłku tego stulecia wieś należała do Arciszewskich herbu Prawdzic i, co warte odnotowania, urodził się tutaj w 1592 r., jako syn Eliasza i Heleny z Zakrzewskich, Krzysztof Arciszewski – późniejszy słynny admirał floty holenderskiej, generał artylerii koronnej króla Władysława IV i organizator floty polskiej w przededniu wojen szwedzkich.

W ciągu XVII i 1 połowy XVIII w. dobra rogalińskie miały wielu, zmieniających się dość często właścicieli, wśród których wymienić należy między innymi Baranowskich, Konarskich, Małachowskich i Zakrzewskich, a później Unrugów i Szlichtyngów. W 1768 r. Rogalin kupiony został przez Kazimierza Raczyńskiego herbu Nałęcz, ożenionego z Teresą z Moszczeńskich, późniejszego starostę generalnego Wielkopolski, który początkowo zamierzał osiedlić się w dobrach żony, Białośliwiu nad Notecią.

Zmienił tę decyzją powodowany ówczesnymi wydarzeniami historycznymi i – jak napisała Wirydianna Kwilecka Fiszerowa w swoich pamiętnikach – Kupił więc lichą wioskę – Rogalin – położoną blisko Poznania, ważnego ośrodka spraw krajowych. Postawił okazałą rezydencję i, rozwijając stamtąd swoją działalność, objął przywódcze stanowisko w swojej dzielnicy – i dalej: Wuj Kazimierz […] zbudował pospiesznie pałac i otoczył go pięknym ogrodem.

Droga do pałacu wiodła przez dwa dziedzińce, poprzedzające dziedziniec trzeci, gdzie stał główny gmach, połączony otwartym gankiem z dwoma flankującymi go pawilonami. Rozkład wewnętrzny, uszeregowanie pokoi, ich ilość i pojemność, wszystko to było obliczone tak, by dom mógł pomieścić wszystkich napływających gości, nie krępując właściciela i bez narażania go na niewygodę. Dwa pierwsze dziedzińce mieściły stajnie, wozownie, mieszkania oficjalistów; oba były brukowane, miały bramy wjazdowe i mostki przerzucone przez dzielące je rowy.

Było to więc okazałe w pełni barokowe założenie pałacowe o charakterystycznym rozplanowaniu entre cour et jardin, z budowlą pałacową usytuowaną w centralnej części, poprzedzoną honorowym dziedzińcem z ustawionymi po bokach oficynami. Dziedzieniec ten oddzielony był od poprzedzającego go drugiego dziedzińca ogrodzeniem z reprezentacyjną, opracowaną rzeźbiarsko bramą ustawioną w osi elewacji frontowej rezydencji. Ów drugi dziedziniec flankowany był zabudowaniami stajni i wozowni. Trzeci, najbardziej oddalony od pałacu i najobszerniejszy – avant cour, otaczały domy oficjalistów. W jego osi, w okresie późniejszym, na niewielkim wzniesieniu, zbudowana została kaplica – mauzoleum Raczyńskich.