BASZKÓW
Miejscowość w powiecie krotoszyńskim, położona ok. 10 km na zachód od Krotoszyna.
Baszków, wymieniony po raz pierwszy w dokumencie z 1395 roku, był własnością, rodziny Baszkowskich, wzmiankowanej do początku XVI wieku, a po nich - Zborowskich. Następnie dziedziczyli go Sieniutowie z pobliskich Zdun, a w 1664 roku stał się własnością Leszczyńskich. Majętność była w ich czasach dzierżawiona. W 1696 roku, Rafał Leszczyński, wojewoda łęczycki, przekazał posiadłość synowi Stanisławowi, a ten sprzedał ją w 1738 roku, wraz z innymi wsiami, Sułkowskim.
W 1791 roku Antoni książę Sułkowski, wojewoda kaliski i dziedzic klucza zdunowskiego, baszkowskiego oraz kobylińskiego, sprzedał Baszków Maksymilianowi Mielżyńskiemu herbu Nowina, pisarzowi Wielkiemu Koronnemu, wojewodzie kaliskiemu, ożenionemu z Katarzyną z Czapskich. Po nich dobra odziedziczył ich syn Mikołaj, sędzia pokoju powiatu krotoszyńskiego, ożeniony z Brygidą ze Sczanieckich. Z jego inicjatywy wzniesiona została w Baszkowie nowa, klasycystyczna rezydencja. Zamieszkał w niej następnie jego syn Aleksander, ożeniony z Katarzyną z Potulickich, z której inicjatywy rozplanowane zostało około 1840 roku nowe założenie parkowe, powstałe z pewnością w miejscu wcześniejszych ogrodów.
Zadłużony przez Aleksandra Mielżyńskiego majątek, w 1860 roku przeszedł w ręce rodziny Reuss, która rozbudowała pałac o przyległe od północy skrzydło oraz zmieniła nieco dekorację elewacji. W 1913 roku posiadłość kupił książę Olgierd Czartoryski, który zamieszkał tutaj po ślubie z Mechtyldą z Habsburgów i pozostawał właścicielem dóbr do II wojny światowej.
Budowa okazałej, klasycystycznej rezydencji w Baszkowie podjęta została około 1805 roku, z inicjatywy Mikołaja Mielżyńskiego. Nie jest znany jej twórca, ale klasa i typ architektury, bliskie są projektom berlińskiego architekta Davida Gilly’ego lub jego kręgu.
Pałac powstał jako murowana, założona na planie nieco wydłużonego prostokąta budowla, o podpiwniczonej, dwukondygnacyjnej, nakrytej czterospadowym dachem bryle. Jej dawny wygląd i ogólny wyraz zmieniła nieco rozbudowa przeprowadzona około 1860 roku, w czasie której dostawiono północne skrzydło, utrzymane w stylistyce tzw. kostiumu francuskiego.
W otynkowanych elewacjach pałacu, opracowanych oszczędnie i pozbawionych bogatszej dekoracji architektonicznej, podziały pionowe wyznacza rytm prostokątnych otworów okiennych o regularnym, osiowym układzie; podziały poziome – kordonowy oraz podokapowy gzyms obiegający budynek. Część środkowa elewacji frontowej i tylnej zaakcentowana została niewielkim uskokiem muru tworzącym rodzaj pozornego ryzalitu. Od frontu, w kondygnacji parteru, w ryzalicie zaprojektowano wgłębny portyk wsparty na czterech kolumienkach, poprzedzający główne wejście na osi. Bardzo podobnie opracowano płytszy nieco, wgłębny portyk na parterze elewacji tylnej, o dwóch kolumnach flankujących znajdujące się tam wejście do salonu; powyżej umieszczono duże półkoliste okno.
Z oszczędnym opracowaniem bryły i elewacji pałacu kontrastuje bogactwo rozplanowania i dekoracji wnętrza – z półkoliście dawniej zamkniętym, reprezentacyjnym westybulem na osi i położonym za nim kolistym salonem ze ścianami dekorowanymi płytkimi, zamkniętymi półkoliście płycinami, ujętymi po bokach kolumienkami. Obok salonu, od strony północnej, zachowała się dawna sala jadalna - przestronne wnętrze o rzucie prostokąta z zaokrąglonymi narożami, w których umieszczono konchowe wnęki, z bogatą, klasycystyczną dekoracją sztukatorską w zwieńczeniu ścian oraz obrzeżach sufitu. W południowej części budynku zachowało się wnętrze dawnej sypialni z alkową.
Wokół pałacu rozplanowane zostało rozległe, krajobrazowe założenie parkowe ze starannie komponowaną zielenią, siecią krętych alejek oraz dwoma, połączonymi ze sobą stawami.
Poza rezydencją, w stylu klasycystycznym utrzymane były również zabudowania gospodarcze, w tym okazała, trzykondygnacyjna gorzelnia nakryta naczółkowym dachem z trójkątnymi szczytami w osi dłuższych ścian budynku oraz starannym opracowaniem otynkowanych elewacji z kwadratowymi i półkolistymi oknami (obecnie przebudowana).
Adres:
Dom Pomocy Społecznej
Baszków 112
63-741 Baszków
tel. 062 721 12 06
