
BĘDLEWO
Będlewo (gmina Stęszew, powiat poznański) to wieś z typowo ulicową zabudową wsi, przy której zakończeniu rozciąga się okazałe założenie pałacowo-parkowe z dawną, neogotycką rezydencją Potockich.
Wieś, wzmiankowana w przekazach od końca XII w., stanowiła pierwotnie własność rycerskiego rodu Łodziów używających w następnych wiekach nazwiska Będlewscy, pieczętujących się herbem Łodzia i żyjących w tym miejscu do schyłku XVI w. W XVII w. dobra ziemskie należały do Grodzickich, Malechowskich, a w 1694 r. kupił je Przecław z Potoka Potocki herbu Pilawa, łowczy kaliski i kasztelan rogoziński, ożeniony z Anną z Mieszkowskich. W posiadaniu Potockich dobra pozostawały do XX w.
W 1866 r., z inicjatywy Bolesława Potockiego, ożenionego z Heleną z Kwileckich, podjęte zostały prace budowlane przy wznoszeniu nowej, okazałej rezydencji w stylu romantycznego, malowniczego gotyku w typie angielskim. Nie wiadomo kto zaprojektował pałac, ale dobrej klasy architektura wskazuje na wysoką rangę twórcy, wywodzącego się z pewnością z berlińskiego środowiska architektonicznego.
Pałac jest murowaną, otynkowaną, dwukondygnacyjną w zasadniczej bryle budowlą, na sklepionych odcinkowo piwnicach, założoną na wydłużonym, nieregularnym rzucie. Jej zakomponowana asymetrycznie bryła zestawiona została z kilku, różnej wielkości segmentów, nakrytych oddzielnymi, niskimi dachami ukrytymi za krenelażami. Dominujący, przesunięty nieco z osi ryzalit środkowy elewacji frontowej, zwróconej ku wschodowi, poprzedzony został parterowym aneksem portyku o trzech ostrołukowych prześwitach. Dodatkowo, bryła pałacu wzbogacona została dwoma wieżami, wyższą – ośmioboczną w północnej części elewacji frontowej oraz nieco niższą – o cylindrycznym kształcie, przylegającą od południa.
Wszystko to składa się na kształt malowniczo zróżnicowanej architektury odwołującej się do wzorów angielskich, o elewacjach pokrytych tynkiem, boniowanym w niektórych partiach, z prostokątnymi, ostrołukowymi i zamkniętymi łukiem Tudorów oknami w profilowanych obramieniach.
Uzupełnieniem neogotyckiej architektury budynku był taras ziemny zaprojektowany przed elewacją tylną, nawiązujący rzutem do średniowiecznych obwarowań, ujęty murami oporowymi z ośmiobocznymi bastejami w narożach. Wypełniały go niegdyś partery kwiatowe, z wzorami i motywami dekoracyjnymi zaczerpniętymi z ornamentyki gotyckiej.
Nieregularnemu ukształtowaniu bryły pałacu odpowiadało jego wnętrze – rozplanowanie i kompozycja przestrzenna pomieszczeń w dwu- i trzytraktowym układzie, połączonych amfiladowo na parterze, z wąskim międzytraktowym korytarzem przebiegającym wzdłuż budynku na piętrze.
Pałac w Będlewie należy do tych nielicznych budowli, w których zachował się niemal w całości pierwotny wystrój wnętrza, poddany w latach 80. XX w. starannym zabiegom konserwatorskim. Najciekawsze są reprezentacyjne pomieszczenia parteru, w których zastosowano neogotyckie motywy. Ciąg tych pomieszczeń otwiera okazały, przechodzący przez dwie kondygnacje hol wejściowy, nakryty niskim, dwuspadowym dachem, z odsłoniętą, opracowaną dekoracyjnie więźbą z elementami rzeźbiarskimi i malowanymi pasami ornamentów. W północno-zachodnim narożu tego wnętrza usytuowane zostały reprezentacyjne, drewniane schody z ażurowo rzeźbioną balustradą, w którą wkomponowano herb Pilawa Potockich.
Neogotycki wystrój uzyskała też sala jadalna w północno-wschodnim narożu budynku, oświetlona trzema oknami o bogatej, neogotyckiej stolarce, z witrażowym przeszkleniem maswerkowego zwieńczenia. Nakryto ją drewnianym, polichromowanym stropem belkowym z ażurowymi, rzeźbiarsko opracowanymi wspornikami. Ściany sali, przesłonięte w dolnej partii boazeriami z motywem ostrołuku, pokryte zostały dekoracją malarską naśladującą obicie kurdybanowe, utrzymane w tonacji szarości, ze skośną, malowaną złotem kratą, w której przecięciach wprowadzono na przemian inicjał Potockich P oraz herb Pilawa. Powyżej, pomiędzy wspornikami stropu, umieszczono koliste tonda ujęte w ostrołukowe obramienia z nieistniejącą dziś polichromią przedstawiającą, według tradycji, poczet królów polskich. W górnej partii wschodniej ściany sali znajdowały się (zamurowane dziś) trzy prześwity empory muzycznej zajmującej niewielkie wnętrze półpiętra, dostępnej ze schodów w usytuowanej obok wieży. Z sali prowadziły drzwi do jednego z salonów tylnego traktu pałacu oraz do przyległej od zachodu biblioteki – wnętrza o bogatej dekoracji sztukatorskiej ścian i stropu, naśladującej neogotycką snycerkę.
Pałac otacza rozległy, krajobrazowy park, przechodzący w park leśny, dawniej ze zwierzyńcem. Jego twórcą był ogrodnik-planista Roter z Bydgoszczy, który ukształtował go z wykorzystaniem naturalnej rzeźby terenu oraz wprowadzeniem wszystkich niemal charakterystycznych dla XIX-wiecznej sztuki ogrodowej elementów kompozycji parkowej, od parterów kwiatowych na tarasie ziemnym przed elewacją tylną pałacu, poprzez rozległe łąki, starannie komponowane grupy zieleni, aż po dwa stawy połączone kanałem. Na jednym z nich usypana została wyspa, a na niej zbudowana romantyczna grota zwieńczona drewnianą, ażurową altaną. Egzotyczne rośliny wysadzane w okresie letnim hodowane były w okazałej oranżerii usytuowanej niegdyś na granicy parku i folwarku.
Obecnie w pałacu znajduje się ośrodek konferencyjny stanowiącym część Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk
Pałac oraz otaczający go park można zwiedzać z questem - bezobsługową i bezpłatną grą terenową z serii Wielkopolskie Questy.
Adres:
ul. Parkowa 1, Będlewo
62-060 Stęszew
tel. 61 813 51 87
Więcej:
www.palacbedlewo.pl