Pałac w Czempiniu (powiat kościański, około 30 km na południe od Poznania) należy do najbardziej okazałych barokowych rezydencji w Wielkopolsce.
Tutejsze dobra ziemskie, wzmiankowane w źródłach pisanych od czasów średniowiecza, pozostawały do 2 połowy XVI w. własnością Górków herbu Łodzia, jednej z najznamienitszych polskich rodzin tamtych czasów. W 1592 r., po bezpotomnej śmierci ostatniego z rodu, Stanisława Górki, wojewody poznańskiego, jego majątki odziedziczyli spokrewnieni z Górkami Czarnkowscy herbu Nałęcz. W 1601 r. Czempiń nabył Stanisław Szołdrski herbu Łodzia. Wnuk Stanisława i jego dziedzic, Wojciech Szołdrski, w 1681 roku sprzedał posiadłość bratu stryjecznemu, Andrzejowi Szołdrskiemu, kasztelanowi biechowskiemu, który podjął szeroko zakrojone prace przy nowym pałacu. Do jego postawienia wykorzystano być może częściowo mury wcześniejszego założenia. Przedsięwzięcie ukończono zapewne przed 1698 r., kiedy to odbył się ślub jedynego syna Andrzeja, Ludwika Szołdrskiego z Marianną z Unrugów z Kargowej.
Wzniesiona wtedy murowana, dwukondygnacyjna budowla na sklepionych kolebkowo piwnicach, założona została na rzucie prostokąta z trzema wydatnymi ryzalitami od frontu, węższymi i wysuniętymi bardziej bocznymi oraz nieco płytszym, lecz szerszym ryzalitem środkowym. Ryzalit w środkowej części zaprojektowano również w elewacji tylnej. Całość wieńczyły wysokie dachy, a elewacje ozdobione zostały pilastrami przechodzącymi przez całą ich wysokość.
We wnętrzu, o symetrycznym osiowym układzie, ponad sienią w środkowej części parteru, znajdowała się na piętrze wielka, dwukondygnacyjna sala wypełniająca całą przestrzeń środkowego ryzalitu, oświetlona dwoma rzędami okien i ozdobiona bogatą dekoracją sztukatorską i malarską, której pozostałości odkryto w trakcie prac remontowo-konserwatorskich prowadzonych w latach 80. XX w.
Pałac, zniszczony w czasie wojny północnej, odbudowany został w latach 30. XVIII w. przez kolejnego właściciela majątku Ludwika Szołdrskiego, wojewodę inowrocławskiego i generała wielkopolskiego. Prace zakończone zostały – jak informuje data umieszczona w kartuszu nad głównym wejściem do pałacu – w 1739 r. Nie zmieniono wtedy zasadniczo formy bryły i artykulacji elewacji, ale dobudowano szczyty wieńczące ryzality i ozdobiono je niezwykle bogatą i efektowną dekoracją sztukatorską i rzeźbiarską o motywach regencyjnych. W zwieńczeniu ryzalitu środkowego elewacji frontowej ustawione zostały rzeźby, cztery postacie alegoryczne symbolizujące cztery kontynenty.
Niemal niezmienione pozostało też wnętrze pałacu. W zasadniczy sposób przekształcono natomiast otoczenie. Poprzedzający rezydencję honorowy dziedziniec ujęty został wtedy po bokach wydłużonymi zabudowaniami oficynowymi łączącymi się z pałacem ćwierćkolistymi galeriami. W połowie długości zabudowy obrzeżającej dziedziniec wprowadzono dwie, usytuowane naprzeciw siebie, wieże bramne; trzecią - w zamknięciu dziedzińca w osi elewacji frontowej i głównego wejścia do pałacu. Autorem tej przebudowy był przypuszczalnie Adam Stier z Czech, uznany już wtedy budowniczy.
Kolejne zmiany nastąpiły w czasach Władysława Szołdrskiego, ożenionego z Franciszką z Radomickich z Konarzewa, ostatniego z tego rodu właściciela dóbr czempińskich, który rezydował tu na przełomie wieków XVIII i XIX, do połowy lat 40. XIX w. W latach 30. tego stulecia rozebrana została zabudowa okalająca honorowy dziedziniec (do naszych czasów przetrwała jedynie główna brama). Z przekazów wynika, że cegły z rozebranych zabudowań użyte zostały do odbudowy miasteczka zniszczonego po pożarze. Dawny ogród na tyłach rezydencji został w tym czasie powiększony i przekształcony w malownicze założenie krajobrazowe.
W 1847 r. posiadłość w Czempiniu została zlicytowana i sprzedana. Kupiła ją rodzina von Delhaes, która pozostawała tu do XX w. Gruntownie przebudowano wtedy wnętrze pałacu. Wielka sala podzielona została stropem na dwie kondygnacje i dodatkowo ścianami działowymi na mniejsze pomieszczenia. Przed pałacem, na całej niemal długości elewacji frontowej utworzony został taras o tralkowej balustradzie. Przy ryzalicie elewacji ogrodowej natomiast - półkolisty w rzucie taras wsparty na kolumnach, o tralkowej balustradzie, w którą wkomponowano herby ówczesnych właścicieli.
Obecnie należy do firmy PPHU Pałac Gębice; organizującej w pałacu m.in. szkolenia, imprezy biznesowe, integracyjne, itp.
Adres:
Pałac Gębice - Pałac Czempiń
Aldona Sroczyńska, tel. 061 826 76 24
