KOWALEW

Wieś w gminie Pleszew w powiecie pleszewskim, około 4 km na południowy zachód od Pleszewa.

Kowalew istniała już w 1414 roku, kiedy po raz pierwszy wymieniona została w przekazach pisanych. Stanowiła wtedy własność Kowalewskich herbu Nowina, wzmiankowanych w dokumentach związanych z wsią i majętnością do XVI wieku. W XVII wieku wieś należała do Parczewskich, a od około połowy XVIII wieku do Kurcewskich vel Kurczewskich herbu Szreniawa. Ostatni z tego rodu, Józef Kurcewski, zmarł w 1862 roku, a jego spadkobiercy posiadłość sprzedali Leonardowi Mukułowskiemu,  posłowi na sejm pruski, ożenionemu z Marią z Wilkowyskich. Jego córką była, urodzona w 1888 roku w Kowalewie, Teodora Mukułowska, ceniona przez współczesnych artystka malarka, odznaczona srebrnym medalem na Salonie Paryskim w 1912 roku oraz krzyżem zasługi za walkę o szkołę polską.

Na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku Kowalew kupiła Komisja Kolonizacyjna. Majątek rozparcelowano, a tzw. resztówkę z pałacem sprzedano Brugemannowi. Od niego, w 1927 roku, posiadłość kupił Karol Konstanty Bylina Brzozowski, który mieszkał tu do 1939 roku.

Nie wiadomo czy budowę klasycystycznej rezydencji w Kowalewie podjęli  Kurcewscy około połowy XIX wieku, czy zrealizowali ją dopiero Mukułowscy w 2 połowie tego stulecia. W czasach ostatnich właścicieli pałac został rozbudowany o niewielki aneks od frontu oraz pawilon ogrodu zimowego z tarasem, przy południowej elewacji bocznej.

Pałac leży w centrum krajobrazowego założenia parkowego z trzema stawami, pomiędzy którymi, przez mostek, prowadzi główna aleja dojazdowa dobiegająca na podjazd przed elewacją frontową, zwróconą ku wschodowi. Pałac jest murowaną, podpiwniczoną, dwukondygnacyjną budowlą, założoną na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu, o zwartej bryle, nakrytej czterospadowym dachem z tzw. latarnią w formie niskiego belwederu wieńczącego, mieszczącego świetlik umożliwiający oświetlenie wnętrza holu. Klasycystyczna jest też dekoracja otynkowanych elewacji z prostokątnymi, ujętymi w obramienia, oknami o regularnym, osiowym układzie. Narożniki budynku zaakcentowane zostały kanelowanymi pilastrami wielkiego porządku, wydzielającymi również płaski, trójosiowy ryzalit w środkowej partii elewacji frontowej. Tutaj, ponad pasem gładkiego fryzu i kostkowego gzymsu obiegającego budynek dookoła, umieszczono trójkątny naczółek obwiedziony analogicznym gzymsem, z kolistą płyciną w jego centralnej części. Główne wejście w osi tego ryzalitu poprzedzono schodami z tarasem. Prowadziło ono do reprezentacyjnej sieni, za którą rozplanowano hol ze schodami na piętro i świetlikiem w stropie. W osi holu znajdowała się jadalnia z wyjściem do ogrodu, a po bokach wnętrza reprezentacyjne w dwu- oraz dwuipółtraktowym układzie. Prywatne pokoje właścicieli znajdowały się na piętrze.

Obecnie pałac jest zamieszkały przez rodzinę właściciela.