LEWKÓW

Miejscowość w powiecie ostrowskim, położona ok. 7 km na północny wschód od Ostrowa Wielkopolskiego.

Lewków już na początku XV wieku był własnością rycerskiego rodu Doliwów, którzy w późniejszym okresie przyjęli nazwisko Lewkowskich herbu Doliwa. Majątek pozostawał w ich rękach do XVI wieku, kiedy jego dziedziczka, Anna Lewkowska, żona Tomasza Lubieńskiego, przekazała posiadłość synowi Tomaszowi.

Później Lewków należał do Łukomskich i Koźmińskich. Około połowy XVIII wieku, jako posag Ludwiki Koźmińskiej, córki podkomorzego Ignacego Koźmińskiego i Marianny z Sapiehów, przeszedł w posiadanie chorążego poznańskiego, Franciszka Ksawerego Sokolnickiego. W związku ze sprawą rozwodową przeprowadzoną w 1779 roku, dobra zostały początkowo zastawione, a następnie sprzedane Marcinowi Krzyżanowskiemu. Po jego śmierci w 1782 roku, spadkobiercy sprzedali majątek Lipskim herbu Grabie, w których posiadaniu był do 1939 roku.

Wojciech Lipski, łowczy kaliski, generał adiutant królewski i kawaler orderu św. Stanisława, zbudował tu w latach 1788-1791 okazałą klasycystyczną rezydencję, w której zamieszkał wraz z żoną, Salomeą z Objezierskich. Po jego śmierci w 1810 roku, dobra dziedziczył Michał Lipski, który zmarł w 1813 roku, a po nim posiadłość przypadła jego synowi, Wojciechowi, ożenionemu ze Stanisławą z Grodzickich. Wojciech był uczestnikiem powstania listopadowego, odznaczonym krzyżem Virtuti Militari, powstańcem 1848 roku, a później posłem na sejm. Jego dziedzicem został Józef Lipski, ożeniony z Antoniną z Koczorowskich. Po nim z kolei dobra przejął jego syn, Antoni Jan Wojciech, poseł na sejm i członek pruskiej Izby Panów, pierwszy starosta powiatu ostrowskiego po 1918 roku. Ostatnim właścicielem Lewkowa był jeden z dwóch jego synów, Jan, zmarły w 1943 roku.

Pałac Lipskich w Lewkowie należy do najokazalszych klasycystycznych rezydencji w Wielkopolsce. Zrealizowany został (według tradycji potwierdzonej analizą obiektu) na podstawie tych samych planów, którymi posłużono się przy budowie pałacu w Objezierzu. W obu przypadkach inspiracją był  pałac w Siernikach. Przed elewacją frontową rezydencji rozciąga się honorowy dziedziniec, ujęty po bokach dwoma analogicznie opracowanymi oficynami. Drugi dziedziniec usytuowany jest na osi założenia i otoczony zabudowaniami gospodarczymi. Za pałacem, przed jego elewacją tylną, rozplanowano park ze stawem.