TRZEBINY
Trzebiny (powiat leszczyński, gmina Święciechowa) leżą około 8 km na zachód od Leszna.
Wieś wzmiankowana była już w 1360 r., kiedy odnotowany został w przekazach Wierzbięta z Trzebini, być może protoplasta późniejszych Trzebińskich, właścicieli ziem, występujących w dokumentach obok Piotrowskich do końca XVI w.
Na początku XVII w. posiadłość przeszła w ręce Stanisława Przybyszewskiego herbu Grzymała, ożenionego z Barbarą z Bojanowskich herbu Junosza. Ich córka Krystyna Przybyszewska wniosła w 1676 r. majętność w posagu Melchiorowi Gurowskiemu herbu Wczele, staroście kościańskiemu, a późnej również kasztelanowi poznańskiemu, z którym wiąże się budowę nowej rezydencji.
Po jej śmierci, w 1749 r., Trzebiny odziedziczył wnuk Krystyny i Melchiora Gurowskich, Ignacy Nieżychowski herbu Pomian, podkomorzy wschowski, ożeniony z Ludwiką z Jabłonowskich. W 1764 r. sprzedał on posiadłość synowi Adamowi, ożenionemu z Karoliną ze Skórzewskich. W 1769 r. kupił ją Jan Lipski herbu Grabie, późniejszy generał major Wojsk Koronnych i poseł na sejm. W rękach tej rodziny dobra pozostawały do 1834 r., a następnie przeszły w ręce Carla Schmidta. W 1860 r. należały do barona Ferdynanda von Leesen i jego potomków, którzy pozostawali tutaj do 1945 r. W ich czasach pałac został przebudowany.
W 1986 r. zdewastowana budowla poddana została rewaloryzacji. Obecnie mieści się tu filia Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Poznaniu.
Podjęcie prac przy barokowej rezydencji Gurowskich w Trzebinach datowane jest na lata 1680-1690. Wzniesiono ją jako murowaną, otynkowaną dwukondygnacyjną budowlę założoną na rzucie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem, elewacją frontową zwróconą na południe, z czterema wieżowymi alkierzami.
Narożne wieże trzebińskiego pałacu, wyższe nieco od głównej bryły, wysunięte zostały przed lico dłuższych elewacji (północnej i południowej). Uzyskano przez to optyczny efekt ich skrócenia, a to z kolei dawać miało złudzenie budowli założonej na rzucie kwadratu. Efekt ten podkreślały też ukształtowanie i artykulacja elewacji, opracowanych niemal analogicznie, siedmioosiowych, z rytmem pilastrów wielkiego porządku ujmujących osie okien z płycinowymi podokiennikami. Pilastrami zaakcentowano także naroża wież zwieńczonych – podobnie jak bryła pałacu – rodzajem attyki pochodzącej już z XIX w.
Na osi elewacji frontowej i tylnej zaprojektowano półkoliście zamknięte otwory drzwiowe ujęte portalami zwieńczonymi profilowanymi gzymsami oraz przerwanymi naczółkami z kartuszami herbowymi. W elewacji południowej umieszczono herb Rola oraz Pomian Nieżychowskich, w północnej herb rodziny von Leesen.
Wnętrza pałacu zgrupowane zostały wokół niewielkiego wewnętrznego dziedzińca ze studnią pośrodku. Amfiladowo połączone pomieszczenia we wschodnim i zachodnim skrzydle mają układ półtoratraktowy, w północnym oraz południowym jednotraktowy, z reprezentacyjną sienią na osi frontowego traktu. We wnętrzach zachowały się fragmenty dawnego barokowego wystroju i wyposażenia: kominki, sztukaterie stropów, sklepienia kilku pomieszczeń parteru oraz pozostałości stolarki drzwiowej.
W krajobrazowym dziś założeniu parkowym odtworzono fragmenty pierwotnego, regularnego, włoskiego ogrodu.
Pracownia Terenowa w Trzebinach
Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Poznaniu
Trzebiny-Pałac 30A
64-100 Leszno
tel. 065 533 03 47
