GOLEJEWKO

Wieś w gminie Pakosław (powiat rawicki) nad Szpatnicą, położona około 12 km na wschód od Rawicza, przy drodze do Dubina. Pierwotnie był tutaj gród o nazwie Czestram, wymieniony już w 1136 r. w bulli papieża Innocentego II. Jego pozostałością jest zachowane do dzisiaj grodzisko.

Golejewko pojawia się w źródłach pisanych na początku XV w., natomiast z końca tego stulecia pochodzi informacja o istniejącym tutaj fortalitium, a więc budowli obronnej, stanowiącej w owych czasach własność i rezydencję rycerskiego rodu Awdańców Choińskich. Golejewko pozostawało w posiadaniu tego rodu przez ponad dwa wieki. Rezydowali w nieistniejącej dziś budowli zamkowej, która w tym czasie ulegała z pewnością przekształceniom, przebudowom i rozbudowom.

Podczas jednej z nich, zapewne na początku XVII w., przebudowana została, bądź wzniesiona od podstaw w miejscu poprzedniej, wieża bramna stanowiąca obecnie – poza ukształtowaniem terenu – jedyny zachowany element dawnego obronnego założenia. Być może jej budowę łączyć należy ze zniszczeniem zamku w czasie wydarzeń jakie rozegrały się tutaj w 1610 r. i znalazły odbicie w dokumentach sądowych. W roku tym szlachcic ze Śląska, Ulryk Gocz, najechał na Golejewko w 500 zbrojnych ludzi i […] uderzył z nienacka na twierdzę, bramy wysadził, trzech dworzan Choińskiego z rusznic zabił, spichrze, składy i skrzynie poodbijał, złote i srebrne klejnoty i gotowe pieniądze pozabierał, izby mieszkalne, spiżarnie, stajnie wypróżnił, skład broni, to jest armaty, rusznice i wszelki zapas wojenny zabrał [...] matkę jego Zofię, córkę Jana Kościeleckiego wojewody sieradzkiego, gwałtem z jej komnat wyrwali, zbili i porwali […].

W 1663 r. majątek wraz z zamkiem przeszedł w ręce rodziny Rogalińskich herbu Nałęcz. Zapewne w ich czasach postawiono tutaj nowy dwór, a dawna budowla zamkowa zaczęła popadać w ruinę i nigdy już nie została odbudowana. Na jej miejscu, w 2 połowie XIX w. wzniesiono, zachowany do naszych czasów, pałac, rezydencję Czarneckich.

Z dawnego założenia przetrwały widoczne pozostałości ukształtowania terenu, z niedużym wzniesieniem otoczonym fosą, oraz wspomniana wieża bramna – niewielka, murowana, otynkowana budowla założona na kwadratowym rzucie, trzykondygnacyjna, ze sklepionym przejazdem bramnym w środkowej części przyziemia, zwieńczona dziś baniastym hełmem. Jej obecna forma jest wynikiem przebudowy przeprowadzonej w 2 połowie XIX w., po zakupieniu Golejewka przez Czarneckich. Uprzednio – co ilustruje zachowana rycina – miała inną formę. Z wyższym, wspartym przyporami, wyodrębnionym budynkiem frontowym z bramą, do której prowadził drewniany most przerzucony przez fosę. Z dawnej bramy pozostała iglica z półksiężycem w zwieńczeniu hełmu wieży, umieszczona tam – według przekazów – jeszcze przez Andrzeja Choińskiego, uczestnika bitwy pod Chocimiem, z której przywiózł bogate łupy.

Wieża jest obecnie jednym z elementów kompleksu pałacowego, w którym mieści się stadnina koni, przy której po uprzednim umówieniu się można zwiedzić bogatą kolekcję zabytkowych powozów.
Za pałacem, po drugiej stronie parku znajduje się ciekawa Aleja Zasłużonych Koni

Więcej:
www.skgolejewko.pl

Adres:
Golejewko 63
63-921 Chojno
tel. 65 547 87 01