Miasto powiatowe położone nad dopływem Lutyni, około 70 km na południowy wschód od Poznania, przy drodze do Katowic, dawniej historycznym szlaku handlowym ze Śląska na Pomorze.
W przekazach pisanych Jarocin pojawia się po raz pierwszy w 1257 r., już jako miasto, wymieniony w dokumencie wydanym przez księcia Bolesława Pobożnego, zawierającym liczne nadania i przywileje dla rycerskiego rodu Zarembów, ówczesnych właścicieli Jarocina oraz okolicznych ziem. Protoplastą tego rodu i odbiorcą dokumentu był kasztelan kaliski Jan Zaremba, później również wojewoda poznański i kaliski, zmarły w 1274 r. On bądź jego spadkobiercy wznieśli w Jarocinie najwcześniejszą drewnianą obronną wieżę rycerską. Zbudowano ją w pewnym oddaleniu na wschód od miasta, na otoczonym fosą kopcu w dolinie zalewowej rzeki Lipówki, tworzącej rozlewiska i stawy wspomagające system obronny twierdzy. Budowla ta została spalona w czasie zamieszek w latach 80. XIV w., a jej pozostałości odkryto podczas prowadzonych tu badań archeologicznych.
Przypuszczalnie na początku XV w., niemal w tym samym miejscu, wzniesiona została nowa, murowana już budowla obronna określona w dokumencie z 1496 r. jako fortalitium. Budowla ta była w następnym okresie przebudowywana, rozbudowywana, a wreszcie rozebrana. Jej pozostałością jest zachowany do naszych czasów budynek określany w miejscowej tradycji jako „skarbczyk”. W trakcie przeprowadzonych tutaj prac wykopaliskowych odkryto m.in. wiele fragmentów ozdobnych gotyckich kafli piecowych, świadczących o bogatym niegdyś wyposażeniu wnętrz zamkowych.
Jarocin pozostawał w posiadaniu Zarembów do schyłku XV w. Ostatni przedstawiciel tego rodu, Świętosław, nie miał zapewne męskiego potomka, ponieważ w 1496 r. jako spadkobierczyni i dziedziczka Jarocina wraz z fortalitium występuje jego córka Anna, która wniosła tę majętność w posagu Andrzejowi z Górki Górskiemu.
W następnym okresie właścicielami byli Doliwowie – Miłosławscy, Dobczyńscy i Komorscy, a od początku XVII w. Rozdrażewscy i Weiherowie. W latach 20. XVII w. posiadłość wykupił starosta generalny Stanisław Przyjemski herbu Rawicz, a jego syn Andrzej, chorąży kaliski, sprzedał Jarocin w 1661 r. Radolińskim herbu Leszczyc.
Radolińscy pozostawali właścicielami majątku do 1939 r. W ich czasach, w miejscu dawnego i zrujnowanego już z pewnością zamku, zbudowano nową rezydencję – do wzniesienia której wykorzystano częściowo mury starszej budowli – opisaną w późniejszym dokumencie z 1787 r. Mimo znacznych przekształceń widoczny był jeszcze wtedy zasadniczy układ dawnego obronnego założenia zamkowego z brukowanym dziedzińcem otoczonym fosą, przez którą prowadził most z bramą. Na dziedzińcu stał już nowy drewniany dwór, lecz na murowanych sklepionych piwnicach, które mogły być pozostałością dawnej budowli zamkowej. Obok dworu znajdował się niewielki, murowany budynek określony w dokumencie jako „officynka”, w którym było: […] Sklepów dwa murowanych i skarbiec jeden […]; a wyżej dwie kondygnacje z wyposażonymi w kominki pomieszczeniami połączonymi murowanymi schodami. Całość wieńczył wysoki dach pokryty dachówką.
Założenie to uległo likwidacji w ciągu XIX w., a Radolińscy, w pewnym od niego oddaleniu, wznieśli nową, okazałą rezydencję, której neogotyckie formy architektury mogły mieć symboliczne odniesienie do wcześniejszej, średniowiecznej budowli zamkowej. Do naszych czasów przetrwał tylko jeden fragment dawnego założenia obronnego, stanowiący zapewne wschodnią część skrzydła zamku, wspomniany już skarbczyk, który mimo znacznej przebudowy w XIX w. zachował swoją zasadnicza formę.
Zlokalizowany nad stawem w południowej części parku, otoczony pozostałościami dawnej fosy, jest murowanym, otynkowanym dziś obiektem o dwukondygnacyjnej, założonej na prostokątnym rzucie bryle z przylegającą od zachodu znacznie późniejszą wieżyczką z hełmem. Główną bryłę wieńczy wysoki, dwuspadowy dach pokryty dachówką. Mury wsparte są przy narożach potężnymi przyporami, a prostokątne otwory okienne ujęte w obramienia. Nad portalem w elewacji wieży wbudowany jest płaskorzeźbiony w kamieniu herb Leszczyc Radolińskich. Wewnątrz zachowały się sklepione pomieszczenia.
Obecnie mieści się tutaj filia Muzeum Regionalnego w Jarocinie.
tel. 062 747 88 03
