• Przejdź do menu głównego
  • Przejdź do treści strony
  • Przejdź do wyszukiwarki
  • Przejdź do mapy serwisu i danych kontaktowych
Logo serwisu Regionwielkopolska.pl Logo serwisu Regionwielkopolska.pl
  • Baza wiedzy
    • Dzieje Wielkopolski
    • Przyroda i jej ochrona
    • Kultura ludowa
    • Architektura
    • Wybitni Wielkopolanie
    • Turystyka
    • Wielkopolskie naj…
    • Ciekawostki
  • Katalog obiektów
    • Miejsca historyczne
    • Muzea
    • Obiekty drewniane
    • Obiekty sakralne
    • Parki krajobrazowe
    • Parki narodowe
    • Pomniki
    • Pomniki przyrody
    • Rezerwaty
    • Zamki, pałace, dwory
    • Pozostałe
  • Wydarzenia
  • Informacje praktyczne
  • O nas
  • Questy
Twój schowek (0)

Regionwielkopolska.pl - wszystko o Wielkopolsce

Patron serwisu: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu Patron serwisu: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Twój schowek (0)
A- A A+
A
  • Baza wiedzy
    • Dzieje Wielkopolski
    • Przyroda i jej ochrona
    • Kultura ludowa
    • Architektura
    • Wybitni Wielkopolanie
    • Turystyka
    • Wielkopolskie naj…
    • Ciekawostki
  • Katalog obiektów
    • Miejsca historyczne
    • Muzea
    • Obiekty drewniane
    • Obiekty sakralne
    • Parki krajobrazowe
    • Parki narodowe
    • Pomniki
    • Pomniki przyrody
    • Rezerwaty
    • Zamki, pałace, dwory
    • Pozostałe
  • Wydarzenia
  • Informacje praktyczne
  • O nas
  • Questy
Strona główna | Kultura ludowa | Budownictwo wiejskie | Zagrody

Zagrody

  • Grupy regionalne
  • Stroje regionalne
    • Strój Bamberek z Poznania
    • Strój biskupiański
    • Strój szamotulski
    • Strój z Dąbrówki Wielkopolskiej
  • Folklor muzyczny
  • Folklor taneczny
    • Chodzony
    • Oberki
    • Przodek
    • Tańce naniesione
    • Wiatraki
    • Wiwaty
  • Gwara
    • Podręczny słownik gwary poznańskiej
  • Zwyczaje regionalne
    • Wiosna
    • Lato
    • Jesień
    • Zima
  • Legendy
  • Budownictwo wiejskie
    • Zagrody
    • Skanseny
    • Wiatraki, kuźnie, młyny
  • Kuchnia regionalna

Zagrody

dział:

Kultura ludowa

komentarze: 4 (zobacz)
  • dodaj do schowka
  • usuń ze schowka

We wnętrzu chaty, za drzwiami zamykanymi na skobel i wysokim belkowym progiem, znajdowała się sień. Zajmowała ona całą szerokość chaty z kominem w ścianie dzielącej sień z izbą. W tej części mieścił się pierwotnie piec kuchenny oraz piec do pieczenia chleba. Piec ten po stronie izby ogrzewał pomieszczenia, a z czasem stał się także piecem służącym do gotowania potraw. W izbie zwykle znajdowały się łóżka, szafa, skrzynie, łyżnik i miśnik, czyli półki na naczynia kuchenne, a przy oknie stał stół z zydlami i ławą, przy którym zasiadali domownicy. Z izby prowadziły drzwi do komory, w której stały łóżka oraz sprzęty, np. kołowrotki do przędzenia lnu i wełny, warsztat tkacki, kierzynki, czyli narzędzia do ręcznej produkcji masła, tam też przechowywano zapasy na zimę. Czasem komora miała oddzielne wyjście na podwórze. W komorze zwykle mieszkali parobcy zatrudniani przez gospodarza, stąd nazywano ich komornikami.

Drewniane ściany chałup były niejednokrotnie od wewnątrz wylepione gliną i pomalowane najczęściej na bladobłękitny kolor. Pułap, czyli sufit nazywany posobą tworzyły deski przybite do belek stropowych i, podobnie jak ściany, był on pokryty warstwą gliny. Dach z kolei kryty był słomianym pokryciem, czyli strzechą układaną „na gładko”. Miał konstrukcję dwu- lub czterospadową z krokwiami opartymi na belkach pułapowych mniej więcej co 1,5 m. Wielkopolskie chałupy nie były z zewnątrz malowane.

Taki typ wiejskiej chałupy rozpowszechnił się w Wielkopolsce w XVIII w. i takie chałupy w powiatach południowej Wielkopolski opisywał Oskar Kolberg w 2 połowie XIX w., nazywając je chatami wielkopolskimi. Współczesne badania wykazały jednak, że przez Wielkopolskę przebiegają granice występowania opisywanych chat w Polsce: granica południowa zasięgu występowania chałupy wiejskiej z podcieniem (ponieważ ten typ budynków jest charakterystyczny dla ziem północnej Polski) oraz granica północna zasięgu występowania miejskiej chałupy z podcieniem (ten typ budynków występuje na terenach południowej Polski).

Cechą charakterystyczną było także usytuowanie samych chałup podcieniowych ścianą szczytową w kierunku drogi. Taki układ zabudowy widoczny jest jeszcze współcześnie we wsiach południowej i zachodniej Wielkopolski, które zachowały stary typ drewnianego budownictwa.

Innym rodzajem podcieni, ale nie wspartych na słupach, jest przyłap występujący w budownictwie wiejskim w okolicach Kalisza. Chaty te reprezentują najstarsze i najbardziej archaiczne przykłady budownictwa drewnianego w Wielkopolsce. W Russowie w powiecie kaliskim zachowana została w skansenie zagroda wybraniecka jako zabytek architektury wiejskiej z 2 połowy XVIII w. Chata zwrócona jest węższym bokiem do drogi, zgodnie ze starymi wzorcami, natomiast wejście z podcieniem w szczycie znajduje się od strony podwórza, tak by gospodarz mógł mieć nadzór nad całym obejściem. Drewniane ściany zbudowano z szerokich sosnowych belek powiązanych na tzw. zrąb na obłap z wystającymi końcami. Ściany są polepione gliną i pobielone. Pierwotnie wnętrze składało się z obszernej sieni z wejściem do jednej izby, alkierza, komory oraz skrytki za kominem, między komorą i alkierzem, zwanej kuchenką. Podobne chałupy były w Kaliszu na Zawodziu, w Wolicy, Zagórnej i Skalmierzycach. Chaty te są przykładem zachowanych jeszcze tradycyjnych form drewnianej architektury wiejskiej na terenach dawnego zaboru rosyjskiego. W tej części Wielkopolski zobaczyć jeszcze można dawne konstrukcje budownictwa zrębowego oraz sumikowo-łątkowego, a na terenie m.in. powiatu poddębickiego charakterystyczne chaty zbudowane z kamienia wapiennego.

Strony: 1 2 3 4

Komentarze (4)

Asia

2021-03-21 21:43:11

Bardzo dobry, szczegolowy opis aczkolwiek fajnie byloby zobaczyc zdjecia elementow o ktorych mowa bo dla amatora to ciezko rozszyfrowac co i jak wygladalo.

Jurek

2022-11-10 07:42:07

Urodzilem sie w Gniezno. Nasza mama dostala od ojca duzy dom pruska graniczna straznice na 2 rodziny, na granicy prusko rosyjskiej. Wies wtedy zostala podzielona na Szamarzewo I Samarzewo. Jurek z Melbourne

Jurek

2022-11-10 07:47:38

Masz ojciec byl ogrodnikiem w Gnieznie, a podczas WWII u Niemca na folwarku w Borkowie. W Szamrzewie byl tez palac I folwark jak w opisie.

Aleksandra Warczyńska

2022-11-14 08:26:38

O historii podzielonego Szamarzewa opowiada jedna z naszych gier terenowych https://regionwielkopolska.pl/artykuly-turystyka/wielkopolskie-questy-szamarzewo-niewidzialna-granica/ Pozdrawiamy serdecznie

Dodaj komentarz

Do wiadomości redakcji
( nie będzie publikowany )

Partnerzy

  • Radio Poznań
  • Głos Wielkopolski
  • Nasze Miasto
  • Koleje Wielkopolskie
Baza wiedzy
  • Dzieje Wielkopolski
  • Przyroda i jej ochrona
  • Kultura ludowa
  • Architektura
  • Wybitni Wielkopolanie
  • Turystyka
  • Wielkopolskie naj…
  • Ciekawostki
Katalog obiektów
  • Miejsca historyczne
  • Muzea
  • Obiekty drewniane
  • Obiekty sakralne
  • Parki krajobrazowe
  • Parki narodowe
  • Pomniki
  • Pomniki przyrody
  • Rezerwaty
  • Zamki, pałace, dwory
  • Pozostałe
Wydarzenia
  • Najbliższe wydarzenia
  • Przydatne informacje
  • Strony o Wielkopolsce
O nas
  • O nas
  • O Pracowni Krajoznawczej
  • Używamy pliki cookies

Patroni serwisu:

  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
  • Samorząd Województwa Wielkopolskiego
© Copyrights by Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
  • Polityka prywatności
  • Dostępność serwisu