Za pomniki przyrody można uznać pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej czy krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów. W szczególności mogą to być sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, aleje, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. Pomniki przyrody są ważnym elementem składowym krajobrazu; podnoszą jego piękno, zwiększają różnorodność, często związane są z wydarzeniami historycznymi, lokalnymi podaniami lub wybitną postacią historyczną.
Uznanie za pomnik przyrody następuje w drodze rozporządzenia wojewody, może go też ustanowić rada gminy. Głównymi kryteriami uznania za pomnik przyrody są: sędziwy wiek, niespotykane kształty, okazałe rozmiary drzew, krzewów lub ich grup (głównie gatunków rodzimych, rzadziej obcych), wielkość głazów narzutowych, rzadkość zjawiska lub gatunku oraz niewielkie powierzchnie (do 2 ha).
W województwie wielkopolskim zarejestrowanych jest ponad 2000 pomników przyrody: pojedynczych drzew, grup drzew, alei, głazów narzutowych i stanowisk roślin chronionych, a także jedno źródło. Wśród drzew dominują okazy gatunków rodzimych – dęby szypułkowe i lipy drobnolistne. Najlepiej znane pomniki przyrody to dęby rogalińskie, a wśród nich rosnące w parku pałacowym w Rogalinie (powiat poznański) podziwiane, tysiącletnie, znane w całym kraju, „Lech”, „Czech” i „Rus”, noszące imiona trzech legendarnych braci słowiańskich, a także dąb „Edward”, poświęcony pamięci Edwarda hr. Raczyńskiego.
Do najbardziej okazałych drzew należą: platany klonolistne w parkach pałacowych w Dobrzycy (powiat pleszewski), Włoszakowicach (powiat leszczyński) i Grocholinie (powiat nakielski), kasztanowiec przy kościele oo. Benedyktynów w Lubiniu (powiat kościański), cis w parku w Murowanej Goślinie, najgrubsza w Polsce grusza pospolita w Drawskim Młynie (powiat czarnkowsko-trzcianecki).
Godne uwagi są aleje lipowe: posadzona w 1765 r. koło Margońskiej Wsi (powiat chodzieski) i w 2 połowie XVIII w. koło Racotu (powiat kościański), m.in. w okolicach Wyrzyska rosną aleje dębowe, dość często spotyka się stare aleje kasztanowców. Ochroną objęto źródła koło Tomic (powiat poznański) i Wiktorowa (powiat żniński). Powierzchniowym pomnikiem przyrody jest bardzo liczne stanowisko wawrzynka wilczełyko w lesie koło Bieczyn (powiat kościański).
Kamień św. Jadwigi to największy w Wielkopolsce głaz narzutowy, znajdujący się w lesie koło Gołuchowa (powiat pleszewski). Jego wymiary są imponujące: obwód 22 m, wysokość 3,5 m. Mniejszy od niego jest Kamień św. Wojciecha (obwód 20,5 m, wysokość nad ziemią 1,3 m, głębokość zalegania w ziemi 2,7 m) na łące w Budziejewku (powiat wągrowiecki). Według miejscowej legendy miał z niego głosić kazanie św. Wojciech. W 1840 r. miejscowa ludność doprowadziła do wpisania tego kamienia do ksiąg wieczystych jako obiektu chronionego „na wieczne czasy”. Jest to najstarszy w Wielkopolsce chroniony zabytek przyrody.
