BORYSŁAWICE ZAMKOWE

Wieś w gminie Grzegorzew (powiat kolski), położona około 12 km na północny wschód od Koła, po południowej stronie drogi do Kłodawy, nad rzeczką o nazwie Rgilówka, której rozlewiska i zakola włączone były niegdyś w system obronny zamku. W średniowieczu wieś stanowiła własność rycerskiego rodu Jastrzębców, a wywodzący się z niego arcybiskup gnieźnieński Wojciech zbudował tutaj na początku XV w. zamek.

Następnie wieś pozostawała przez pewien czas własnością Ścibora Jastrzębca, wojewody łęczyckiego, później Russockich i Gębickich. U schyłku XVII w. kasztelan łęczycki Maciej Gębicki sprzedał posiadłość z zamkiem Andrzejowi z Lubieńca Niemojewskiemu, a on z kolei, na początku XVIII w., kasztelanowi międzyrzeckiemu Jakubowi Błeszyńskiemu.

W 1713 r., przy podziale majątku przez licznych spadkobierców Jakuba, Borysławice Kościelne i Zamkowe, oszacowane na 55 tysięcy złotych, otrzymał kanonik Franciszek Błeszyński. Po nim odziedziczył je Michał Błeszyński, kasztelan bydgoski, syn wspomnianego Jakuba i Teresy z Gorzeńskich. W latach 60. XVIII w. posiadłość przeszła w ręce Gorzeńskich.

Zachowany do dziś jedynie w nielicznych fragmentach, borysławicki zamek wzniesiony został około 1425 r. przez arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca. Zlokalizowany na niewielkim, sztucznie zapewne usypanym wzniesieniu otoczonym fosą, zbudowany został z cegieł o układzie gotyckim, założony na rzucie prostokąta o wymiarach 21 m x 25 m, z dwoma prostokątnymi, jednotraktowymi, trzykondygnacyjnymi budynkami ustawionymi wzdłuż krótszych boków prostokąta. Ujmowały one wąski wewnętrzny dziedziniec, ograniczony z dwu pozostałych stron murami kurtynowymi z bramą wjazdową od południowego wschodu. Zewnętrzne naroża murów zamku wsparte były przyporami, z wyjątkiem narożnika południowego, gdzie znajdowała się ośmioboczna wieżyczka. Wokół zamku były wtedy przypuszczalnie umocnienia ziemne i być może drewniany częstokół.

W drugim etapie prac budowlanych, przeprowadzonych w 2 połowie XV w., zapewne przez Ścibora Jastrzębca, zamek otoczono ceglanymi murami, przebiegającymi w odległości około 7 m od budowli, obejmującymi prostokątny teren o wymiarach około 38 m x 41 m. W osi dawnego wjazdu wzniesiono rozbudowane przedbramie łączące zamek z zewnętrznym obwodem murów, zwieńczonych prawdopodobnie blankami.

Kolejna faza rozbudowy miała zapewne związek ze zmianami w systemie obronnym i koniecznością dostosowania budowli do wchodzącej w użycie broni palnej. Na początku XVI w. na dotychczasowym przedbramiu wzniesiono wysoką wieżę o trzech sklepionych kondygnacjach i ceglanych murach dekorowanych blendami. Poprzedzono ją nowym przedbramiem, wzmocnionym na narożach przyporami i wysuwającym się daleko przed kurtynę murów.

Prace budowlane przeprowadzone przy borysławickim zamku na początku XVII w., zapewne przez Gębickich, nie miały już na celu poprawy jego obronności, lecz przystosowanie do nowych, zmieniających się potrzeb i warunków, nadanie średniowiecznej budowli cech nowożytnej rezydencji. Zbudowano wtedy skrzydło łączące od północy dwa istniejące budynki, a wewnętrzny dziedziniec otoczono krużgankami, które zastąpiły dotychczasowe drewniane ganki. Tak ukształtowana budowla przetrwała do połowy XVII w. i zniszczona została przez wojska szwedzkie w 1656 r.

W późniejszym okresie, jeżeli nawet prowadzone tu były jakieś prace remontowe, zamek nigdy nie został odbudowany i zaczął popadać w ruinę. W pierwszej połowie XIX w., co ilustruje pochodząca z tego czasu litografia, istniała jeszcze znaczna część murów jednego z budynków zamkowych, wieża bramna oraz pozostałości murów obwodowych. U schyłku XIX stulecia […] z wieży pozostały tylko trzy ściany, a samego zaś zamku kilka ułomków […]. Do dzisiaj zachowały się relikty wieży bramnej i szczątki przedbramia oraz murów budowli zamkowej.

Współrzędne geograficzne:
N 52°14'03,09''
E 18°48'12,78''