Pierścieniowate grodzisko kultury łużyckiej, pochodzące z wczesnej epoki żelaza, znajduje się także koło Komorowa (powiat szamotulski), na porośniętej krzewami wyspie na Jez. Bytyńskim. Odkryto tu pochodzące z III/II tysiąclecia p.n.e. długorogie wołki z miedzi połączone jarzmem, znane na całym świecie jako „wołki bytyńskie”. Uznaje się je jako świadectwo znajomości uprawy ornej z użyciem wołów w zaprzęgu. W południowej części owalnego grodziska z wczesnej epoki żelaza, położonego na wyspie na Jez. Ostrowickim (powiat gnieźnieński), widoczne jest wzniesienie w postaci ściętego stożka, które jest pozostałością po wzniesionym tu później gródku wczesnośredniowiecznym.
Widoczne w terenie pozostałości po średniowiecznych grodach i osadach obronnych należą do najbardziej okazałych śladów naszej przeszłości i są najczęściej badane przez archeologów. W centrum Wielkopolski, kolebki powstającego państwa, odkryto siedem znaczących grodów: Giecz, Gniezno, Grzybowo, Kruszwica, Ląd, Ostrów Lednicki i Poznań. Wraz z rozwojem państwa piastowskiego na terenie Wielkopolski powstały kolejne grody: Konin i Kalisz od strony środkowej Polski, Międzyrzecz i Santok na zachodzie regionu.
Wczesnopiastowskie grody powstawały nad Wartą – główną rzeką regionu, nad mniejszymi rzekami, ale także nad niewidocznymi dziś, a dawniej spławnymi rzekami (Grzybowo w powiecie wrzesińskim, Giecz w powiecie średzkim). Gród gnieźnieński pobudowany został na wzniesieniu, co wyróżniało go w nizinnym krajobrazie wielkopolskim. Doskonałym miejscem na siedziby naszych przodków były też wyspy lub półwyspy położone na licznych jeziorach.
Jednym z największych grodów państwa wczesnopiastowskiego było Grzybowo. Gród ten, o średnicy powyżej 200 m, ok. 930 r. został obwiedziony wałem do wysokości ok. 16 m. Do dziś w niektórych partiach grodu istnieje wał o wysokości 8,5 m (od poziomu zachowanej częściowo fosy).
Na podstawie próby rekonstrukcji wałów stwierdzono, że do budowy potrzeba było ok. 62 tys. m3 drewna i 84 tys. m3 mieszaniny ziemi, gliny i piasku. Systematyczne prace wykopaliskowe na grodzisku w Grzybowie trwają dopiero kilkanaście lat, pozwoliły więc jedynie na ułamkowe rozpoznanie grodu, kilkakrotnie większego i nieco starszego niż uznawane za książęce centra władzy Piastów — Lednica czy Gniezno.
Najnowsze badania prowadzone od kilku lat na Ostrowie Tumskim w Poznaniu pozwoliły odkryć fragmenty wału najstarszego poznańskiego grodu o średnicy ok. 40 m, usytuowanego w rejonie obecnego kościoła Najświętszej Marii Panny. Gród ten, co potwierdziły pierwsze badania dendrochronologiczne odkrytych elementów wału, zamieszkany był w 1 połowie X w., a może już u schyłku IX w.
Na terenie grodziska w Gieczu znajduje się obecnie rezerwat archeologiczny i stała wystawa znalezionych tam zabytków. Umocnienia Giecza zostały wzniesione między nieistniejącym już jeziorem a rzeką Moskawą. Wał drewniano-ziemny wznosi się dziś miejscami nawet do wysokości 9 m, a u podstawy ma grubość 25 m. W obrębie wału znajdują się ławy fundamentowe niedokończonego palatium.
W grodach z okresu kształtowania się państwa polskiego ważną rolę odgrywały potężne wały obronne, z reguły o konstrukcji drewniano-ziemnej.
Badania archeologiczne w Gnieźnie dostarczyły informacji o przekładkowej konstrukcji wału otaczającego gród. Pnie drzew układano na przemian wzdłuż i w poprzek, tworząc przylegające do siebie pionowe stosy. Dla zabezpieczenia przed rozsuwaniem stosowano „konstrukcję hakową”, wykorzystując pozostałości po uciętych gałęziach bocznych. Warstwy drewna przesypywano ziemią.
Największe wały z czasów piastowskich osiągały szerokość u podstawy ponad 20 m, a wysokość do 10 m. Fragment wału z zastosowaniem oryginalnego drewna i jego układu zrekonstruowano w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
Pod wpływem chrystianizacji na terenie Wielkopolski nastąpiło przejście z ciałopalnego do szkieletowego obrządku pogrzebowego.
