GRABONÓG
Wieś położona w gminie Piaski w powiecie gostyńskim, około 4 km na wschód od Gostynia.
Grabonóg leży na terenach dawnego, przedhistorycznego osadnictwa – ślady kultury łużyckiej odnajdywano tu już w XIX wieku. Po raz pierwszy w źródłach pisanych miejscowość pojawia się w 1275 roku. W 1 połowie XIV wieku Grabonóg należał do Mikołaja z Gostynia, w XV i XVI wieku do rodziny Górków herbu Łodzia, po których, wraz z innymi dobrami, odziedziczyli ją Czarnkowscy herbu Nałęcz.
W następnych latach, wśród zmieniających się często właścicieli wymienić należy: Rozdrażewskich, Grabowskich, Mielżyńskich, Gruszczyńskich i Mojaczewskich, od których w 1760 roku posiadłość kupił Krzysztof Hińcza Rogowski. W 1781 roku odkupił ją Karol Chłapowski herbu Drya, ożeniony z Krystyną ze Zbijewskich, podkomorzy JKM i właściciel rozległych dóbr w Wielkopolsce, które po jego śmierci odziedziczyli synowie. Grabonóg z przyległymi wsiami i folwarkiem Tanecznica otrzymał Ludwik Chłapowski i sprzedał około 1800 roku Wincentemu Wilkońskiemu herbu Odrowąż, ożenionemu z Teresą z Umińskich. Po śmierci Wilkońskiego, Teresa Wilkońska wyszła za mąż za Walentego Bojanowskiego herbu Junosza. Z tego związku urodził się syn, błogosławiony później Edmund Bojanowski (1814-1871), późniejszy wybitny społecznik zaangażowany w działalność charytatywną, religijną i oświatową, autor wielu artykułów, redaktor lokalnych wydawnictw, organizator wiejskich bibliotek, działacz Towarzystwa Pomocy Naukowej i Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, współtwórca ochronek dla dzieci wiejskich oraz inicjator utworzenia Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Maryi, które zajmować się miało pracą wychowawczą w tych ochronkach.
Edmund Bojanowski związany był z Grabonogiem, należącym wtedy do jego przyrodniego brata Teofila Wilkońskiego – mieszkał tu do 1857 roku, kiedy kłopoty finansowe doprowadziły do sprzedaży majątku. Licytację wygrał Apolinary Lossow, właściciel pobliskiej Gryżyny, ożeniony z Seweryną z Twardowskich. Z nim należy wiązać budowę nowej siedziby, po ukończeniu której stary, klasycystyczny dwór zamieniony został na oficynę. Nowy budynek przeznaczony był dla Dobrogosta Lossowa, który przejął majątek w 1874 roku. Jego następcą był w latach 1880-1896 syn Aleksander, a po nim Dobrogost Lossow, który pozostawał tu do 1939 roku.
Zachowany do naszych czasów, zbudowany zapewne przez Wilkońskich około 1800 roku, klasycystyczny dwór w Grabonogu jest niezwykle interesującą, jedyną w swoim rodzaju siedzibą łączącą w sobie formy bardzo skromnego, barokowego dworu z elementami nowego stylu, zastosowanego w ukształtowaniu i opracowaniu wydatnego ryzalitu frontowej elewacji.
O niepowtarzalności tej budowli decyduje jednak jego miniaturowa nieomal skala oraz klasycystyczna dekoracja architektoniczna wykonana w drewnie. Dwór jest niewielkim, parterowym budynkiem o murach (pierwotnie) konstrukcji szkieletowej, wypełnianych gliną (po generalnym remoncie w 1980 roku - ceglanych), założonym na rzucie zbliżonym do kwadratu, z wydatnym piętrowym ryzalitem wysuwającym się w osi elewacji frontowej. Główny korpus dworu przykrywa bardzo wysoki (wyższy od kondygnacji parteru) czterospadowy dach pokryty gontem; ryzalit zwieńczono dwuspadowym dachem. Wykonana w drewnie klasycystyczna dekoracja architektoniczna skupiona została na elewacjach dominującego nad całością ryzalitu. Ryzalit przy narożach zaakcentowany jest parami pilastrów, ponad którymi przebiega dorycki, tryglifowo-metopowy fryz, a całość wieńczy okazały trójkątny naczółek, obwiedziony profilowanym gzymsem. W osi ryzalitu umieszczono główne wejście wiodące do sieni przykrytej drewnianym stropem wspartym na dwóch drewnianych kolumnach.
Założenie parkowe otaczające dwór, znacznie dziś okrojone i zaniedbane, powstało w późniejszym czasie, przy budowie nowej siedziby. Pierwotny, regularny jeszcze ogród dworski znajdował się dawniej po południowej stronie dworu, w którym dziś mieści się izba pamięci poświęcona bł. Edmundowi Bojanowskiemu.
Obecnie dwór pełni funkcję niewielkiego muzeum o charakterze etnograficznym. W celu zwiedzenia należy kontaktować się sąsiadującym Zespołem Szkół Rolniczych im. gen. Józefa Wybickiego.
Adres:
ZSR Grabonóg
Grabonóg 63
63-820 Piaski
tel. 065 573 91 46
