WIERZENICA

Wieś położona w gminie Swarzędz, w powiecie poznańskim, około 14 km na północny wschód od Poznania.

Historia Wierzenicy sięga XII wieku. W 1153 roku darowana została przez komesa Prandotę, klasztorowi cystersów w Łeknie. Później włączono ją do dóbr cysterek w Owińskach, a w XVI wieku przeszła w ręce Potulickich herbu Grzymała. Po nich dziedziczyli Chudzyńscy herbu Cholewa, a w 1659 roku, dzięki małżeństwu, posiadłość przeszła na pewien czas do Potockich herbu Pilawa. Później była w rękach Ulatowskich herbu Jastrzębiec, od których w 1703 roku, wieś i majątek kupił Wojciech Reuth, prepozyt zgromadzenia księży filipinów na poznańskiej Śródce. Od drugiej połowy XVIII wieku właścicielami byli Gliszczyńscy, Koźmińscy i Bnińscy. Na początku XIX wieku posiadłość kupili Moszczeńscy herbu Nałęcz, z którymi łączyć należy budowę istniejącego tu klasycystycznego dworu.

Najwybitniejszą postacią związaną z Wierzenicą był od 1843 roku August Cieszkowski herbu Dołęga (1814-1894) - naukowiec, myśliciel, filozof i polityk, autor prac filozoficznych, historycznych i ekonomicznych, organizator życia naukowego, współtwórca i pierwszy prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, członek Akademii Umiejętności w Krakowie, a ponadto poseł do parlamentu w latach 1848-1855 i przewodniczący Koła Polskiego w tym zgromadzeniu. Jego żoną była Helena z Cieszkowskich, której imieniem nazwał szkołę rolniczą założoną w 1870 roku w Żabikowie. W 1850 roku, za poniesione zasługi, August Cieszkowski uzyskał papieski tytuł hrabiowski. Po nabyciu majątku August Cieszkowski zamieszkał w istniejącym dworze, zachowanym w zasadniczym kształcie do naszych czasów.

Była to murowana, parterowa budowla, założona na wydłużonym prostokątnym rzucie, nakryta wysokim, dwuspadowym dachem. Jej głównym akcentem architektonicznym  jest piętrowy ryzalit, znacznie wysunięty, nakryty oddzielnym, dwuspadowym dachem. Jego elewacja rozczłonkowana została czterema pilastrami wielkiego porządku i zwieńczona trójkątnym naczółkiem z kolistą płyciną w części środkowej.

W znacznie dziś przekształconym wnętrzu dworu August Cieszkowski zgromadził wiele cennych pamiątek, mebli, rzeźb i obrazów, m.in. dzieła szkoły włoskiej oraz liczne portrety rodzinne. Tu znajdował się też cenny księgozbiór i archiwum, w którym, obok rękopisów i starodruków, znajdowało się około 600 listów od Zygmunta Krasińskiego, zaprzyjaźnionego z Augustem Cieszkowskim i bawiącego w Wierzenicy sześciokrotnie w latach 1843-1845.

August Cieszkowski zmarł w Wierzenicy w 1894 roku. Posiadłość odziedziczył po nim syn Krzysztof, a od 1901 r. młodszy August Adolf (1861-1932), który mieszkał tutaj, prowadził gospodarstwo i zajmował się spuścizną po ojcu do śmierci w 1932 roku. Wobec braku spadkobiercy adoptował Edwarda Bernarda Raczyńskiego i przekazał mu Wierzenicę, która w dobrach Raczyńskich pozostawała do 1939 roku. Zarządcą i administratorem majątku był późniejszy profesor rolnictwa, Felicjan Dembiński, również adoptowany przez Augusta Adolfa Cieszkowskiego.

Przy wierzenickim kościele wznosi się kaplica grobowa Cieszkowskich, zbudowana według projektu architekta Mariana Andrzejewskiego. We wnętrzu kościoła natomiast wystawiony został marmurowy pomnik nagrobny Augusta Cieszkowskiego, zaprojektowany w formie portalu, zwieńczonego trójkątnym naczółkiem z rzeźbionym popiersiem zmarłego, dłuta Antoniego Madeyskiego. Portal zamykają odlane w brązie płaskorzeźbione drzwi wykonane według projektu poety i rzeźbiarza Teofila Lenartowicza, przedstawiające cnoty teologiczne i alegoryczne wyobrażenia odnoszące się do publikacji Ojcze Nasz, fundamentalnego dzieła Augusta Cieszkowskiego.

Od 2008 r. własność prywatna.

Więcej:
http://www.dwor-wierzenica.pl/