DOBRZYCA

Miejscowość w powiecie pleszewskim położona ok. 20 km na południowy wschód od Jarocina.

Historia Dobrzycy sięga czasów średniowiecza, a najwcześniejsza wzmianka z 1327 roku mówi o Mikołaju z Dobrzycy. W latach 1436-1453 Dobrzyca należała do Tumlina Dobrzyckiego z rodu Leszczyców. Za zgodą króla podniósł on w 1440 roku Dobrzycę do rangi miasta (status ten utraciła w 1934 roku). Z rycerzem Tumlinem wiążą się także początki dobrzyckiej siedziby, której relikty odkryto podczas ostatnio prowadzonych badań archeologicznych. Składająca się z drewnianego dworu i murowanej wieży siedziba Tumlina, za sprawą jego potomków, rozrosła się w  XVI i XVII wieku w murowaną, założoną na planie litery L, otoczoną fosą fortalicję.

W 1717 roku majątek kupił od Dobrzyckich Aleksander Gorzeński herbu Nałęcz, ale dopiero jego wnuk Augustyn, zamienił starą fortalicję w okazałą, klasycystyczną rezydencję. Ożeniony w 1774 roku z Aleksandrą Skórzewską, córką znanej sawantki Marianny, zyskał wstęp na pałacowe pokoje króla pruskiego i tytuł jego szambelana. Później, jako generał adiutant i zwolennik konstytucji 3 Maja przebywał blisko króla Stanisława Augusta aż do jego abdykacji.

Generalną przebudowę starej rezydencji wraz z założeniem przy niej ozdobionego budowlami ogrodu oddał Gorzeński w ręce znanego, warszawskiego architekta, Stanisława Zawadzkiego. Budowla kształtem miała nawiązywać do symboliki wolnomularskiej. Prace przygotowawcze (w tym założenie nowego folwarku zwanego Augustynowo), prowadzono prawdopodobnie już w latach 80. XVIII wieku, natomiast najwcześniejsza data mówiąca o ukończeniu stanu surowego pałacu to 9 września 1795 roku. Wystrój wnętrz, których ściany pokryły bogate polichromie, wiąże się z nazwiskami dwóch malarzy – Antoniego Smuglewicza oraz Roberta Stankiewicza, którego sygnaturę odkryto w trakcie ostatnich prac konserwatorskich. Tylko jedno z pałacowych wnętrz, zwane salonem niebieskim, ozdobiono sztukateriami. Ukryta wśród ornamentów ściennych sygnatura M. C. jest znakiem wielkopolskiego artysty Michała Ceptowskiego, a widniejąca obok data 1804 wyznacza górą granicę prac we wnętrzach rezydencji Gorzeńskiego.

Dwukondygnacyjny, podpiwniczony pałac, ozdobiony potężnym toskańskim portykiem, przykryty został płaskim dachem. Wyniosła bryła pałacu w stylu klasycystycznym kryje w sobie mury starej budowli Dobrzyckich wraz z obrysem jej rzutu. Pomimo tego, dzięki geniuszowi architekta, powstała tutaj całkowicie nowa, architektoniczna kreacja, odwołująca się do modnych, angielskich rozwiązań, nie tylko w zewnętrznym kształcie, ale także w rozplanowaniu wnętrza.

Założony w tym czasie przy pałacu ogród ozdobiły modne wtedy budowle – oficynka, sztuczne ruiny zwane kasztelem (niezachowane), grota, ślimacza górka, panteon i wzniesiony na usypanej wyspie stawu monopter.

W 1816 roku, po bezpotomnej śmierci Augustyna Gorzeńskiego, Dobrzycę odziedziczył (zmarły wkrótce) generał Kazimierz Turno. Do 1835 roku majątek pozostawał w rękach owdowiałej Heleny Turno, po czym sprzedany został rodzinie von Kottwitzów, po której przeszedł w ręce Bandelowów. W 1890 roku dobrzycki majątek kupił Józef Czarnecki, po którego śmierci w 1922 roku, dobra pozostały własnością wdowy Stanisławy z Lipskich i jej dzieci.

Lata powojenne odcisnęły swoje piętno na całym założeniu. Rozebrano kasztel i stajnie cugowe wzniesione według projektu Zawadzkiego, zniszczono mostki i bramę wodną w parku, przetrzebiono drzewostan. Do 1988 roku, kiedy obiekt przeznaczono na muzeum, niszczejący i niewłaściwie użytkowany pałac ratowano doraźnie przeprowadzanymi remontami. Prowadzone od tego czasu (z licznymi trudnościami) prace zostały ostatecznie zakończone w 2004 roku i wtedy obiekt jako Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy udostępniony został społeczeństwu.

W 2018 r. zespół pałacowo-parkowy został wpisany na listę Pomników Historii.

Więcej:
www.dobrzyca-muzeum.pl

Adres:
ul. Pleszewska 5A
63-330 Dobrzyca
tel. 062 741 30 39