KOŹMIN WIELKOPOLSKI
Miasto położone nad rzeką Orlą w powiecie krotoszyńskim, około 15 km na północ od Krotoszyna. Z nazwą miasta i rzeki związana jest legenda opowiadająca o losach księżniczki pozostawionej jako dziecko na pewną śmierć wśród jadowitych żmij. Tutaj urodził się malarz, rzeźbiarz i poeta – Stanisław Wojcieszyński-Wostan (1915-1989), którego autorstwa pomnik oraz ołtarz kościelny można oglądać w mieście.
Historia
Pierwsza wzmianka pisana pochodzi z 1232 r. i wymienia wieś Cosmeno wśród posiadłości zakonu templariuszy z możliwością nadania praw miejskich. Lokacja na prawie magdeburskim nastąpiła między rokiem 1251 a 1283. W czasach panowania Kazimierza Wielkiego (zm. 1370) miasto zasłynęło jako główny punkt oporu starosty poznańskiego Maćka Borkowica przeciwko władcy. Nieszczęsny buntownik za liczne przewinienia został skazany na śmierć głodową, a związane z nim legendy opowiadają te tragiczne wydarzenia. Przez kolejne stulecia Koźmin był miastem prywatnym w rękach możnych rodów. W XV i XVI w. miasto osiągnęło status jednego z najbogatszych w Wielkopolsce.
Jako przykład można przytoczyć fakt wysłania 20 zbrojnych na wyprawę malborską, co stawiało Koźmin wśród najznaczniejszych ośrodków miejskich. Związane to było z prężnie rozwijającym się handlem, przede wszystkim jarmarkami bydła, a także rozwojem sukiennictwa. W XVI w. dla śląskich osadników lokowano tzw. Nowe Miasto. W 1775 r. Elżbieta z Branickich Sapieżyna lokowała trzeci organizm miejski nazwany Koźminem Niemieckim (dzisiejszy Lipowiec).
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Koźmin znalazł się pod zaborem pruskim. Trzy funkcjonujące obok siebie ośrodki scalono w jedno miasto. Pod zaborami mieszkańcy miasta uczestniczyli w zrywach niepodległościowych Wiosny Ludów (1848) i Powstania Wielkopolskiego (1918-1919). Miasto powróciło w granice niepodległej Polski w 1919 r. Po II wojnie światowej (1939-1945) miasto rozwinęło się jako ośrodek przemysłu przetwórczego.
Warto zobaczyć:
W centrum Starego Miasta odnajdujemy pomnik 750-lecia Koźmina (1982), a także eklektyczny ratusz i dawny zajazd z przełomu XVIII i XIX w.
Na południowy zachód od centrum stoi zamek z 1 poł. XIV w. Przebudowany dla rodziny Górków w XVI w. i rodziny Sapiehów w XVIII w. Obecnie mieści się tutaj Zespół Szkół Rolniczych, a w zachowanej ośmiobocznej wieży Muzeum Ziemi Koźmińskiej z bogatymi zbiorami historycznymi.
Naprzeciwko zamku znajduje się kościół św. Wawrzyńca z 2 poł. XV w. Od południa do prezbiterium przylega kaplica Przyjemskich z pocz. XVII w.
W północnej części miasta stoi pobernardyński zespół klasztorny z kościołem św. Stanisława Biskupa. W XIX w. Prusacy zorganizowali tutaj kazamaty, a w czasach okupacji niemieckiej funkcjonowało więzienie dla kobiet.
Obok stary cmentarz żydowski z około 600 mogiłami i macewami, z których najstarsza pochodzi z 1806 r. Warto podkreślić, iż jest to największy i najlepiej zachowany cmentarz żydowski w Wielkopolsce.
Przy ulicy Poznańskiej usytuowany jest drewniany kościół pw. Świętej Trójcy z 1570 r. Na cmentarzu zbiorowa mogiła więźniarek zamęczonych przez okupanta.
Więcej:
www.kozminwlkp.pl
