KROTOSZYN
Miasto powiatowe położone w południowej Wielkopolsce na skraju Wysoczyzny Kaliskiej, około 28 km na zachód od Ostrowa Wielkopolskiego i ponad 100 km na południe od Poznania. Tutaj urodziła się uznana dyrygentka — Agnieszka Duczmal (ur. 1946) oraz wzięta pisarka wśród czytelniczek — Katarzyna Grochola (ur. 1957), a także legendarny dyktator Powstania Styczniowego (1863) — Marian Langiewicz (1827–1887).
Historia
Pierwsza wzmianka pisana wymienia nazwę Crothoszino. Prawa miejskie Krotoszyn otrzymał od króla Władysława Jagiełły (1351–1434) w 1415 r. Jako miasto prywatne należało do możnego rodu Krotowskich herbu Łodzia. Do XVII w. rozwijało się jako ośrodek handlu i rzemiosła, leżąc na trasie krzyżujących się szlaków: Kalisz–Głogów i Toruń–Wrocław. W lipcu 1656 r. Szwedzi generała Weyharda Wrzesowicza splądrowali i spalili miasto. Pod koniec XVII w. miasto odzyskało swoją rangę, by w wieku XVIII zasłynąć organizacją jarmarków, gdzie każdorazowo sprzedawano po 1000 sztuk wołów.
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Krotoszyn znalazł się w obrębie państwa pruskiego. Na krótko wszedł w skład Księstwa Warszawskiego (1807–1815), by ponownie wrócić pod zarząd pruskiej administracji. W XIX i na początku XX w. miasto zostało silnie uprzemysłowione. Nastąpił również rozwój rzemiosła, rolnictwa, spółdzielczości i szkolnictwa. Krotoszyn został oswobodzony 1 stycznia 1919 r. w toku operacji wojskowej powstańców wielkopolskich. Warto nadmienić, iż działania powstańców wspierał pociąg pancerny nr 11 „Poznańczyk”, którego zachowany wagon stanowi dzisiaj eksponat poznańskiego Muzeum Broni Pancernej w Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych.
W XX-leciu międzywojennym nastąpiło zahamowanie rozwoju gospodarczego ze względu na przygraniczne położenie. Spod okupacji miasto zostało wyzwolone 23 stycznia 1945 r. przez żołnierzy radzieckich i 50 krotoszyńskich ochotników. Obecnie jest ważnym ośrodkiem przemysłowo-handlowym oraz szkolnictwa i kultury.
Warto zobaczyć
Pośrodku rynku pseudorenesansowy ratusz z końca XIX w. z barokową wieżą zwieńczoną ażurowym hełmem. Przy ulicy Koźmińskiej 36 dom podcieniowy z 2 połowy XVIII w. o konstrukcji sumikowo-łątkowej.
Na północny wschód od centrum drewniany kościół śś. Fabiana i Sebastiana. Świątynia została zbudowana na planie krzyża greckiego z ośmioboczną wyższą częścią środkową w 2 połowie XVI w.
Na zachód od rynku dawny zespół potrynitarski z kościołem śś. Piotra i Pawła z 1766–1774 i budynkiem poklasztornym z 1733 r., w którym obecnie znajduje się Muzeum Regionalne im. Hieronima Ławniczaka. Obok eklektyczny hotel „Pod Orłem” z 1896 r. i dawny ogród klasztorny. Rośnie tam wyjątkowy okaz orzecha zrośniętego z 3 pni o obwodzie 480 cm.
Na przyległym małym rynku pomnik wspomnianego wyżej Mariana Langiewicza, odsłonięty w 100-lecie śmierci patrioty-powstańca.
Na południowy zachód od centrum park z 1 połowy XIX w. z barokowym pałacem Gałeckich z lat 1692–1700. Obecnie w pałacu mieści się szkoła zawodowa.
Na zachód od parku poewangelicki kościół św. Andrzeja Boboli z 1788–1790 z dobudowaną neobarokową fasadą i dwoma wieżami w 2 połowie XIX w.
Na wschód od rynku późnorenesansowy kościół farny św. Jana Chrzciciela z 1592–1597 r. Świątynia trójnawowa, bazylikowa z bogatym wyposażeniem. Wewnątrz odnajdujemy polichromię Wacława Taranczewskiego (1903–1987) z lat 1955–1956.
Na ścianie szkoły przy al. Powstańców Wielkopolskich 13 wiszą tablice upamiętniające Mariana Langiewicza i powstańców z lat 1918–1919.
Należy zachęcić również do odwiedzenia położonego 6 km na południe Rezerwatu leśnego Buczyna Helenopol.
Więcej:
Andres Paweł, Krotoszyn, Poznań 1994.
Krotoszyn i okolice: opracowania i materiały żródłowe, pod red. Józefa Zdunka, Krotoszyn 2007.
www.krotoszyn.pl
