Miasto powiatowe położone nad Wartą, ok. 100 km na wschód od Poznania, przy drodze do Warszawy.
Pierwszy, powstały w XVIII w., drewniany dom modlitwy starozakonnych w 1818 r. znajdował się w fatalnym stanie i w tej sytuacji Starsi Synagogi podjęli starania o wzniesienie nowej, murowanej synagogi. Przygotowania do budowy trwały wiele lat i napotykały na rozliczne kłopoty. Ostatecznie synagoga stanęła w 1830 r. przy nowo wytyczonej ulicy, na zachód od dawnego Rynku Garncarskiego, którą nazwano ulicą Bóźniczą.
Pierwotnie skromniejszy, prostokątny budynek został po 1832 r. rozbudowany i odnowiony, uzyskując ostatecznie kształt zbliżony do dzisiejszego wyglądu. Dobudowano wówczas od strony północnej tzw. babiniec, czyli pomieszczenie dla kobiet. Fasada od strony południowej jest boniowana – tworzy na tynku poziome podziały, gzymsy. Część środkowa ma dwa pilastry w górze zryzalitowane i zwieńczone attyką. Od strony dziedzińca wystrój jest skromny, tylko okna opatrzone są ozdobnymi opaskami. Budowla pokryta jest dachem naczółkowym, nad którym góruje sygnaturka. Sklepienie sali modlitewnej oparto na czterech potężnych filarach, pomiędzy którymi urządzona była bima (almemor), czyli miejsce na podium otoczone balustradą, służące do czytania rodałów i innych czynności obrzędowych.
Tuż obok synagogi, zwanej wielką (szil), wzniesiono również inne obiekty sakralne gminy żydowskiej. Obecnie zachował się jedynie, zbudowany około 1870 r., dom modlitwy i studiów talmudycznych (bejt ha-midrasz). Stojąca u zbiegu obecnych ulic: Mickiewicza i Obrońców Westerplatte budowla została jednak w znacznym stopniu przebudowana w latach powojennych.
W 1939 r. Niemcy zniszczyli wewnętrzne wyposażenie synagogi, w której urządzono następnie stajnie i magazyny. W latach osiemdziesiątych XX w. budowla została starannie odrestaurowana z przeznaczeniem na pomieszczenia ówczesnej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. Odtworzono w zasadniczym zrębie pierwotny układ wewnętrzny oraz malowidła ścienne, restaurowane w 1987 r. na podstawie zachowanych resztek na ścianie wschodniej i na filarach bimy.
Więcej:
Hejman L., Konińscy Żydzi na przestrzeni dziejów, „Rocznik Koniński”, t. 14, 2003, s. 13-63.
Rybczyński P., Materialne warunki życia codziennego w Koninie w okresie zaboru rosyjskiego, „Rocznik Koniński”, t. 16, 2007, s. 43-125.
Adres:
ul. Mickiewicza 2
62-500 Konin
tel. 063 242 85 62
