GRODZISK WIELKOPOLSKI

Miasto powiatowe nad rzeką Letnicą, umiejscowione na Pojezierzu Poznańskim. Nazwa ma wyraźnie średniowieczny charakter. Początkowo Grodisze, Grottische, Grodisce, Grozisce, Grodih przez Grodziscz, Grodyscze, Grodzysko, Grodzisko, by finalnie zostać Grodziskiem. Po I wojnie światowej (1914–1918) dodano drugi człon — Wielkopolski. Dzięki rozwojowi piwowarstwa w XVI i XVII w., Grodzisk słynął z umiejętności warzenia piwa. Tradycja przypisuje to błogosławionemu Bernardowi, który swoją modlitwą miał sprawić, iż w grodziskiej studni pojawiła się woda o specyficznych właściwościach. Nieopodal Grodziska, we wsi Zdrój urodził się Michał Drzymała (1857–1937), który jest symbolem walki z pruskim zaborcą. Kilkuletnie zmagania z administracją polegały na codziennym przesuwaniu wozu cyrkowego w obrębie własnej działki, z uwagi na brak pozwolenia budowy własnego domu. W XVI w. działał w Grodzisku pastor Erazm Gliczner-Skrzetuski (1535–1603), który zasłynął napisaniem pierwszego poradnika pedagogicznego w języku polskim, pt. Książka o wychowaniu dzieci.

Historia

W 1257 r. Grodzisze wymieniane jest jako wieś będąca własnością cystersów w Paradyżu na mocy przywileju nadanego przez księcia Przemysła I (1221–1257). Niestety nie zachowała się dokładna data lokacji miasta na prawie magdeburskim. Wiadomo natomiast, iż w dokumencie z 1303 r. potwierdzono wcześniejsze prawa miejskie Grodziska.
W XVI w. należący do rodziny Ostrorogów Grodzisk stał się ośrodkiem nowych prądów religijnych, dzięki dysydentom przybywającym tutaj z Czech i Europy Zachodniej. Warto dodać, że w latach 1579–1581 działał tu uznany drukarz, księgarz i introligator Melchior Nering (zm. 1587).
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. wchłonięty w obszar zaboru pruskiego. Podczas Insurekcji Kościuszkowskiej (1794) mieszkańcom udało się wypędzić Prusaków z miasta. W latach 1807–1815 znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego. Potem ponownie przeszedł pod pruskie panowanie, a jego niemiecka nazwa brzmiała Grätz. W okresie Wiosny Ludów  mieszkańcy kolejny raz wyparli Prusaków, by ostatecznie stracić miasto w kwietniu 1848 r. Wówczas, mimo bohaterskiej obrony, kilkuset kosynierów pod dowództwem żydowskiego lekarza Marcusa Mosse musiało skapitulować w obliczu napierającego wroga.
W II połowie XIX w. z inicjatywy i pod redakcją księdza Aleksego Prusinowskiego zaczęto wydawać Tygodnik Katolicki. Powstał także Bank Ludowy zaliczany do najstarszych w Wielkopolsce. Wyzwolenie Grodziska wiąże się z Powstaniem Wielkopolskim (1918–1919), kiedy to miasto było punktem dowodzenia i zaopatrzenia dla frontu zachodniego. Po odzyskaniu niepodległości Grodzisk Wielkopolski, aż do 1932 r. był siedzibą powiatu. Historia miasta jest  nierozerwalnie związana z miejscowym browarem. Charakterystycznym elementem  piwa grodziskiego był drożdżowy osad na dnie butelki, który klasyfikował trunek  wśród  piw żywych dojrzewających. Ze względu na intensywną pianę i bąbelki piwo grodziskie zyskało miano polskiego szampana. Po I wojnie światowej (1914–1918) Antoni Thum – spolonizowany Austriak – doprowadził do świetności grodziskie browary. W okresie międzywojennym lokalne piwo eksportowano do 37 krajów położonych na wszystkich kontynentach. Okres okupacji hitlerowskiej (1939–1945) to liczne wysiedlenia, wywózki do obozów i na przymusowe roboty w głąb Rzeszy. Miasto zostało wyzwolone 27 stycznia 1945 r. przez Armię Czerwoną i 120 lokalnych ochotników.
Dzisiaj ośrodek przemysłowy i usługowy z energicznie działającą i wielokrotnie nagradzaną Grodziską Orkiestrą Dętą, której początki sięgają 1929 r.

Warto zobaczyć 

W Grodzisku Wielkopolskim zachowały się zabytkowe układy przestrzenne dawnych organizmów miejskich: średniowiecznego, wokół Starego Rynku oraz późnorenesansowego nowego miasta, połączone ulicą Szeroką, która obecnie stanowi popularny deptak handlowy. Przy Starym Rynku możemy zobaczyć trzykondygnacyjny ratusz z 1 połowy XIX w. Pośrodku stoi także studnia błogosławionego Bernarda z XIX-wieczną drewnianą obudową, obok której stoi figura błogosławionego.Trzyma on w ręku dzban, którego potarcie przynosi ponoć szczęście i miłość.
Na zachód od Starego Rynku wznosi się kościół św. Jadwigi — najcenniejszy zabytek Grodziska Wielkopolskiego.
Na placu Powstańców Wielkopolskich stoi neogotycki kościół Serca Pana Jezusa z 1905 r.
Kolejnym zabytkiem wartym zobaczenia jest pobernardyński kościół barokowy pw. Najświętszego Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP  z 1662 r.
Na południe od starego miasta usytuowany jest drewniany kościół Świętego Ducha, jednonawowa świątynia cmentarna z 1663 r.
Przy ul. 27 Stycznia 7 ma swoją siedzibę Muzealna Izba Tradycji Ziemi Grodziskiej w dworze Łubieńskich z 2 połowy XIX w., gdzie znajduje się Duża Panorama Obrony Grodziska z 1848 r.
Warto odwiedzić również Centrum Kultury Rondo dla obejrzenia Małej Panoramy przy ul. Kolejowej 12. Dla miłośników piłki kopanej stadion z murowano-drewnianą trybuną z 1925 r. O dawnej popularności grodziskiego piwa i prężnego browaru świadczą już tylko opuszczone budynki po zamkniętej w 1993 r. produkcji.

Więcej:
Anders Paweł, Grodzisk Wielkopolski, Poznań 1995.
Grodzisk Wielkopolski: zarys dziejów, pod red. Bogusława Polaka, Grodzisk Wielkopolski 1990.
www. grodzisk.wlkp.pl