Rozbudowaną formę – dwóch równolegle postawionych budynków z podwójnym murem i wieżą bramną – otrzymał wzniesiony w latach 1418-26 zamek bp. Andrzeja Łaskarza w Gosławicach (dziś w granicach Konina). Po siedzibie rodziny Ostrorogów w Ostrorogu (z XV w.) pozostał tylko nasyp ziemny i mało widoczna fosa, resztki zamku Potulickich w Chodzieży (z XV/XVI w.) przebudowano na fabrykę porcelitu, relikty zamku Danaborskich w Danaborzu w powiecie wągrowieckim (z XIV/XV w.) odsłonili ostatnio archeolodzy. W Krajence na murach gotyckiego zamku Donaborskich z początku XV w. powstał w 1774 r. kościół parafialny.
Najlepiej funkcję i walory obronne zamku średniowiecznego widać w Borysławicach Zamkowych (powiat kolski). Zachowały się tu pozostałości rezydencji obronnej, wzniesionej ok. 1425 r. dla prymasa Wojciecha Jastrzębca, i rozbudowanej zapewne w 1 połowie XVI w.
Połączenie obu rozwiązań, tzn. budynku mieszkalnego i wieży obronnej, zastosowano w zamku arcybiskupów gnieźnieńskich w Uniejowie. Powstał on w dwóch fazach: ok. 1365 r. (staraniem wspomnianego już abp. Skotnickiego) i w połowie XV w., gdy dostawiono doń baszty oraz wzmocniono mury.
Wobec rozwoju artylerii, łatwo kruszącej ceglane mury, w obiektach o znaczeniu militarnym od XVI w. stosowano wyłącznie fortyfikacje ziemne. Najlepiej zachowanymi w Wielkopolsce (choć tylko częściowo) umocnieniami tego typu są pozostałości fortecy w Zbąszyniu, wzniesionej przez Ciświckich w latach 1613-27 w formie założenia obronno-reprezentacyjnego, zwanego z włoska palazzo in fortezza. Niewielkie fragmenty wałów ziemnych dawnych twierdz obejrzeć można w Drezdenku (1602-04, zniesionej w 1763 r.) i Lesznie (1636-39, rozebranej w 2 połowie XIX w.).
Dawne siedziby rycerskie, choć już anachroniczne w sensie obronnym, były zamieszkiwane jeszcze przez kilka wieków. Najlepszy przykład takiej rezydencji znajduje się w Kalinowej (powiat sieradzki) – na okolonej fosą wysepce stoi obszerny dwór (obecny wzniesiony przez Łubieńskich ok. 1630 r.). W Rososzycy (powiat ostrowski) po zameczku z 2 połowy XV-XVI w. pozostała wysepka na stawie w tamtejszym parku, podobna wysepka po dworze z XIV-XVIII w. zachowała się w Zacharzewie (obecnie w granicach Ostrowa Wielkopolskiego, u zbiegu ulic Skorupki i Wybickiego).
Na pagórku nad stawami między wsiami Staw i Lipka (powiat kaliski) wznosiła się w XIV-XVI w. fortalicja drewniana, a potem do XVII/XVIII w. murowany zamek, po którym pozostały relikty piwnic (zwane przez miejscowych „lodownią”). Kopiec niedaleko kościoła w Wilkowicach (powiat leszczyński) – otoczony fosą, przez którą przebiega grobla – to pozostałość po zameczku z XIV-XV w. Fundamenty gotyckiej siedziby kryje pagórek w parku w Sokołowicach (powiat wolsztyński). Najlepiej chyba zachowane pozostałości po takich budowlach obronnych z XV-XVIII w. – wzgórki oblane stawem i fosą – można zobaczyć w Broniszewicach (powiat pleszewski) i w parku w Mórkowie (powiat leszczyński).
