• Przejdź do menu głównego
  • Przejdź do treści strony
  • Przejdź do wyszukiwarki
  • Przejdź do mapy serwisu i danych kontaktowych
Logo serwisu Regionwielkopolska.pl Logo serwisu Regionwielkopolska.pl
  • Baza wiedzy
    • Dzieje Wielkopolski
    • Przyroda i jej ochrona
    • Kultura ludowa
    • Architektura
    • Wybitni Wielkopolanie
    • Turystyka
    • Wielkopolskie naj…
    • Ciekawostki
  • Katalog obiektów
    • Miejsca historyczne
    • Muzea
    • Obiekty drewniane
    • Obiekty sakralne
    • Parki krajobrazowe
    • Parki narodowe
    • Pomniki
    • Pomniki przyrody
    • Rezerwaty
    • Zamki, pałace, dwory
    • Pozostałe
  • Wydarzenia
  • Informacje praktyczne
  • O nas
  • Questy
Twój schowek (0)

Regionwielkopolska.pl - wszystko o Wielkopolsce

Patron serwisu: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu Patron serwisu: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Twój schowek (0)
A- A A+
A
  • Baza wiedzy
    • Dzieje Wielkopolski
    • Przyroda i jej ochrona
    • Kultura ludowa
    • Architektura
    • Wybitni Wielkopolanie
    • Turystyka
    • Wielkopolskie naj…
    • Ciekawostki
  • Katalog obiektów
    • Miejsca historyczne
    • Muzea
    • Obiekty drewniane
    • Obiekty sakralne
    • Parki krajobrazowe
    • Parki narodowe
    • Pomniki
    • Pomniki przyrody
    • Rezerwaty
    • Zamki, pałace, dwory
    • Pozostałe
  • Wydarzenia
  • Informacje praktyczne
  • O nas
  • Questy
Strona główna | Kultura ludowa | Gwara

Gwara

  • Grupy regionalne
  • Stroje regionalne
    • Strój Bamberek z Poznania
    • Strój biskupiański
    • Strój szamotulski
    • Strój z Dąbrówki Wielkopolskiej
  • Folklor muzyczny
  • Folklor taneczny
    • Chodzony
    • Oberki
    • Przodek
    • Tańce naniesione
    • Wiatraki
    • Wiwaty
  • Gwara
    • Podręczny słownik gwary poznańskiej
  • Zwyczaje regionalne
    • Wiosna
    • Lato
    • Jesień
    • Zima
  • Legendy
  • Budownictwo wiejskie
    • Zagrody
    • Skanseny
    • Wiatraki, kuźnie, młyny
  • Kuchnia regionalna

Gwara

dział:

Kultura ludowa

komentarze: 3 (zobacz)
  • dodaj do schowka
  • usuń ze schowka

Jednym z istotnych czynników, które decydują o odmienności regionalnej, jest język, którym posługują się mieszkańcy miast i wiosek. Mowa i jej cechy, takie jak nazewnictwo, intonacja, formy gramatyczne itp. mogą być zupełnie różne i charakterystyczne tylko dla danej okolicy. Wielkopolska również i tym elementem kultury w znaczący sposób różni się od innych części kraju.

Także w jej granicach występuje duże zróżnicowanie – inaczej bowiem mówi się w okolicach Wolsztyna i Krotoszyna, inaczej w Poznaniu i Gnieźnie, a jeszcze inaczej w Kaliszu i Turku. Na określenie mowy mieszkańców wsi, a niekiedy także miast używa się nazwy gwara lub dialekt.

Terminem gwara określamy mowę niewielkiej grupy ludzi zamieszkującej określone terytorium – czasem jedną wieś czy miasto. Dialekt natomiast jest zespołem gwar, które mają pewną ilość wspólnych cech charakterystycznych dla większego terytorium, np. dialekt kaszubski, małopolski, mazowiecki, śląski, wielkopolski. Poza gwarami i dialektami funkcjonuje język ogólnonarodowy – ogólnopolski, zarówno w formie mówionej, jak i pisanej – literackiej. Jest on rezultatem rozwoju języka staropolskiego, którego podstawę stanowiły dialekty wielkopolskie. Język ten jest używany w miastach, często mieszając się z lokalnymi gwarami regionalnymi.

Dialekty są terytorialnymi odmianami języka narodowego. Granica dialektu wielkopolskiego pokrywa się mniej więcej z obecnym województwem wielkopolskim. Występują w nim także poddialekty: centralny, kaliski, południowy, zachodni, krajeński, północno-wschodni (obejmujący Pałuki) oraz poddialekt pogranicza kujawskiego (powiat koniński).

Gwara poznańska jest wynikiem styku polszczyzny ogólnej i wielkopolskich gwar ludowych ludności wiejskiej z różnych regionów Wielkopolski osiadłej w Poznaniu oraz mieszkańców wiosek, które miasto wchłonęło tworząc kolejne dzielnice. Do najbardziej charakterystycznych cech wymowy regionalnej zaliczyć należy m.in.:

  •  wymianę samogłoski -a- na -o- (np. jechoł zamiast jechał, chłopok – chłopak); przed -o- lub -u- na początku wyrazu dodaje się -ł- (np. łokno – okno, łobiad – obiad, łoko – oko)
  •  zmienia się grupę -aj na -ej (np. dej – daj, czymej – trzymaj)
  •  zmiękczenie spółgłosek (np. dźwi – drzwi, śli – szli, śpital – szpital)
  • w słowotwórstwie stosuje się zdrabniający przyrostek -yszek (np. garnyszek – garnek, chłopyszek – chłopiec, kamyszek – kamyczek)
  • przymiotnikowy przyrostek -anny (np. blaszanny – blaszany, szklanny – szklany)
  • w przysłówkach spotkać można formy skędy – skąd, trzebno – trzeba, dość – w znaczeniu: „ile to kosztuje?”
  • w obrębie czasowników występują nietypowe formy bezokolicznikowe, np. bojeć się – bać się, stojeć – stać, ućknąć – uciec) oraz formy osobowe, np. graję – gram, lubieją – lubią, rozletą – rozlecą)
  • wołacz zaimka osobowego tej zamiast – ty.

Przykładów odrębności regionalnej dialektów wielkopolskich jest bardzo wiele i one decydują o tym, że mieszkańca tego regionu można rozpoznać już po kilku zdaniach. Cechy dialektu wielkopolskiego, a także zapożyczenia z okresu zaborów z języka niemieckiego, przy znacznym oddziaływaniu języka ogólnonarodowego, miały i w dalszym ciągu mają istotny wpływ na współczesny język Poznaniaków.

 

Przykład żywej poznańskiej gwary w wykonaniu Mariana Pogasza z tekstem Juliusza Kubla pt. "Majówka"

Załączniki audio

  • Blubry Starego Marycha
    Audio nie działa Włącz audioprzewodnik Wyłącz audioprzewodnik
    Pobierz
warunki prawne

Szanowni Państwo!

Wyruszając na szlak, nie zawsze mamy możliwość skorzystania z usługi wykwalifikowanego przewodnika, a zwiedzanie z książką w ręku nie zawsze jest wygodne. Aby ułatwić Państwu poruszanie się po wielkopolskich trasach proponujemy nową formę zwiedzania. Do niektórych proponowanych przez nas tras załączyliśmy do pobrania pliki MP3 z nagranym opisem trasy i wybranych obiektów. Mamy nadzieję, że ta propozycja spotka się z Państwa życzliwym przyjęciem.

Jednocześnie informujemy, że umieszczone na stronie www.regionwielkopolska.pl nagrania stanowią własność Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu. Są one przeznaczone tylko dla turystów indywidualnych. Zabrania się wykorzystywania ich do celów komercyjnych, w tym oprowadzania wycieczek grupowych z wykorzystaniem naszych nagrań oraz umieszczania ich w innych środkach przekazu (zarówno w całości jak i w części). Jednocześnie wyrażamy zgodę na umieszczanie linków do naszej strony. Pobierając MP3 z tej strony akceptuję powyższe warunki i poddaję się odpowiedzialności prawno- sądowej za naruszenie powyższych warunków.

Komentarze (3)

ania

2016-12-12 10:05:48

super strona

Paweł Szuszkiewicz

2020-06-04 19:08:31

Potwierdzam Ania to jest super strona.

Kamil

2021-05-13 13:06:17

Też potwierdzam

Dodaj komentarz

Do wiadomości redakcji
( nie będzie publikowany )

Partnerzy

  • Koleje Wielkopolskie
Baza wiedzy
  • Dzieje Wielkopolski
  • Przyroda i jej ochrona
  • Kultura ludowa
  • Architektura
  • Wybitni Wielkopolanie
  • Turystyka
  • Wielkopolskie naj…
  • Ciekawostki
Katalog obiektów
  • Miejsca historyczne
  • Muzea
  • Obiekty drewniane
  • Obiekty sakralne
  • Parki krajobrazowe
  • Parki narodowe
  • Pomniki
  • Pomniki przyrody
  • Rezerwaty
  • Zamki, pałace, dwory
  • Pozostałe
Wydarzenia
  • Najbliższe wydarzenia
  • Przydatne informacje
  • Strony o Wielkopolsce
O nas
  • O nas
  • O Pracowni Krajoznawczej
  • Używamy pliki cookies

Patroni serwisu:

  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
  • Samorząd Województwa Wielkopolskiego
© Copyrights by Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
  • Polityka prywatności
  • Dostępność serwisu