STRÓJ BAMBEREK Z POZNANIA
Do najbardziej wyjątkowych, niespotykanych w innych regionach ubiorów ludności wiejskiej w Wielkopolsce należą uroczyste stroje poznańskich Bamberek. Potomkowie dawnych osadników, przybyłych w XVIII w. z rejonu bawarskiego Bambergu, na terenach podpoznańskich wsi wykształcili specyficzną formę kultury. Jej najbarwniejszym elementem jest kobiecy strój, od podstaw ukształtowany w nowym polskim środowisku.
Uroczysty strój Bamberek składał się z kilkudziesięciu, często drobnych elementów, które pieczołowicie przechowywane były w specjalnych kufrach. Właściwe, zgodne z tradycjami, założenie wszystkich niezbędnych części stroju zajmowało nieraz kilka godzin. Wszystko musiało być odpowiednio wyprane, wykrochmalone, uprasowane, ułożone tak, by wygląd całości był perfekcyjny. Każda Bamberka posiadała kilka rodzajów czepców. Najstarsze, pochodzące z końca XVIII w., to czepce złotolite, uszyte z materiałów tkanych złotymi lub srebrnymi nićmi. Z czasem zastąpione one zostały czopkami z brokatu koloru pomarańczowego lub białego, haftowanego złotymi nitkami. W końcu XIX w. czepce szyto już z białego tiulu maszynowego, z niezwykle pięknym haftem na denkach. Do czepków tych doszywano cztery batystowe lub jedwabne wstęgi – bandy. Końce tych wstążek były haftowane niezwykle kunsztownym haftem atłaskowym. Panny i mężatki, tak jak w innych wielkopolskich strojach, przypinały do czopki zwinięte w rulonik jedwabne chustki nazywane jedwabnicami. Różnica między mężatką i panną polega na różnym sposobie wiązania jedwabnicy. Także do każdego koloru stroju używano tej jedwabnej chustki w odpowiednim kolorze, i tak jedwabnicę czerwoną stosowano do białego stroju, natomiast jasną lub niebieską do stroju czerwonego lub zielonego.
Każda Bamberka miała czasem kilkanaście różnych sukien. Składały się one z kaftana oraz spódnicy. Spódnica w gwarze bamberskiej nazywana była dyrdokiem i była uszyta z 4-5 prostych szerokości materiału. Sute marszczenie musiało być równomiernie rozłożone z tyłu i po bokach. Długość spódnicy dostosowana była do wzrostu, tak by widoczny był bucik. Kaftan ściśle przylegał do figury i był najczęściej uszyty z tego samego materiału co spódnica. Bamberka miała także inne czarne kaftany szyte z drogich materiałów. Przy brzegu zapięcia wszyte były dwa fiszbiny, czyli usztywnienia. Również na plecach, by usztywnić kaftan, wszywano dwa obok siebie. Kaftan miał bufiaste rękawy z bardzo wąskimi mankietami. Oprócz kaftanu Bamberki używały jaczki z czarnej wełny, nazywanej drajfałdką. Krój jaczki tworzy klosz z tyłu z charakterystycznymi trzema fałdami (niemieckie drei – trzy, stąd nazwa). Garderoba Bamberki składała się także ze sznurówki z doszytą kiszką, na której opierała się spódnica nadając odpowiednią sylwetkę. Na spódnicę zakładano fartuch biały lub kolorowy, wiązany z tyłu podwójnymi bandami. Charakterystyczny kształt Bamberki uzyskiwano poprzez zakładanie pod spódnicę kilku watówek. Dawały one efekt szerokiego rozłożenia spódnicy oraz decydowały o specyficznym, nieco tanecznym kroku tak ubranych kobiet. Szerokość stroju powodowała, że w tramwajach na początku XX w. umieszczano specjalną ławkę dla odświętnie ubranych Bamberek.
Do ich stroju należały także piękne chusty zakładane na głowę oraz takie, które zarzucano na ramiona i krzyżowano na piersiach. Chusty te odpowiednio składano i wiązano ściśle według obowiązujących od lat zasad. Pod tiulowym, przeźroczystym fartuchem po lewej stronie noszono tzw. kieszeń, którą dowiązywano na dwóch taśmach w taki sposób, by ich kolor i piękne haftowane inicjały właścicielki były z daleka widoczne. Dodatkowym elementem stroju był także niezwykle delikatny koszyk, robiony specjalnie w Gnieźnie. Bamberki nosiły w lecie cienkie kapelusze z ryżowej słomki – rodzaje budek wiązanych pod brodą szerokimi wstążkami. W trakcie szczególnie ważnych świąt, a także podczas procesji Bożego Ciała, Bamberki zakładały na głowę kwiecisty kornet. To wspaniałe nakrycie głowy było konstrukcją z grubej tektury, na której za pomocą drutu mocowano całą kompozycję ze wstążek, sztucznych kwiatów oraz wielkiej ilości świecidełek. Większość Bamberek w swoich garderobach miała strój szafirowy z ciężkiego jedwabnego rypsu, suknię szmaragdową z lekkiej wełny oraz strój jasny w różnobarwne kwiatki i karmazynowy z wełnianego materiału. Te cztery stroje były niegdyś obowiązkowe, lecz oprócz nich Bamberki miały i inne.
